یکی از خطرناکترین فعالیتها در محیطهای صنعتی و عمرانی، کار در ارتفاع است. سقوط از ارتفاع میتواند منجر به صدمات شدید یا حتی مرگ افراد شود. بهگونهای که آمارهای سازمان OSHA نشان میدهند بیش از یک سوم حوادثی که در محل کار منجر به فوت میشوند، مربوط به سقوط هستند. به همین دلیل استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مانند کمربند ایمنی اهمیت ویژهای دارد.
البته تنها استفاده از تجهیزات کافی نیست، بلکه رعایت استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع هم برای تضمین کارایی و حفظ جان افراد، الزامی است. در این مقاله همراه ما باشید تا با انواع کمربند ایمنی برای کار در ارتفاع، ویژگیها، کاربردها و استانداردهای آنها بیشتر آشنا شوید.
کمربند ایمنی کار در ارتفاع: بررسی استانداردهای جهانی و ملی
فعالیت در ارتفاع با خطر جدی سقوط همراه است و یکی از مهمترین دلایل مرگومیر در این نوع فعالیتها به حساب میآید. استفاده از تجهیزات مورد نیاز کار در ارتفاع بهویژه کمربند ایمنی میتواند احتمال بروز این ریسک را تا حد زیادی کاهش دهد.
کمربندهای ایمنی برای کار بهگونهای طراحی شدند که با انتقال فشار حاصل از سقوط به نقاط مختلف بدن، جلوی آسیب و ورود ضربه به بخشهای آسیبپذیر بدن را میگیرند. استفاده از کمربند ایمنی کار در ارتفاع بدون استاندارد باعث شکست تجهیزات و آسیب جدی به فرد میشود. در نهایت جان فرد را هم به خطر میاندازد.
با هدف یکپارچهسازی معیارهای فنی و ایمنی، استانداردهایی تدوین شدند که مشخص میکنند کمربندهای ایمنی باید چه ویژگیهایی داشته باشند، در چه شرایطی آزمایش شوند، طراحی آنها چگونه باشد و… انواع استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع شامل EN 361 (استاندارد اروپایی)، EN 358، ANSI Z359.11 (استاندارد آمریکا) و ISIRI 11636 (استاندارد ملی ایران) هستند.
انواع کمربند ایمنی و استانداردهای مربوط به آنها
یکی از مهمترین تجهیزات برای کار در ارتفاع، کمربندهای ایمنی هستند که در صورت سقوط از بدن فرد محافظت میکنند و بر اساس نوع فعالیت و نیازهای ایمنی خاص در انواع مختلفی طراحی میشوند. استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع با توجه به نوع آنها هم فرق میکند. بهطور کلی انواع کمربند ایمنی و استانداردهای مربوط به آنها عبارتند از:
-
کمربند ایمنی ساده (Body Belt)
نوعی کمربند که بهتنهایی قابلیت مهار سقوط را ندارد و در فعالیتهایی استفاده میشود که خطرات کمتری دارند. کمربندهای ساده در 2 نوع کمربند کمری (waist belt) که روی کمر بسته میشود و کمربند سینهای (chest belt) که از ناحیه سینه مهار میکنند، وجود دارند.
در صورتی که فعالیتهای سبک با ریسک کم انجام میدهید، میخواهید وضعیت خود را در ارتفاعات کم ثابت نگه دارید یا از طریق ترکیب با دیگر سیستمها ایمنی خود را تکمیل کنید، میتوانید از این نوع کمربند استفاده کنید. این کمربند مطابق استانداردهای ISIRI 11636 (استاندارد ایران برای کمربند کار در ارتفاع ساده) و EN 358 (برای کمربندهای نگهدارنده) تولید میشود.
-
کمربند ایمنی تمام بدن (Full Body Harness)
برای انجام کارهای صنعتی در ارتفاعات بالا، نصب داربستها و امور مربوط به تعمیر و نگهداری سازهها در بالاترین ارتفاعات میتوان از نوعی کمربند ایمنی با نام تمام بدن استفاده کرد که کل بدن را میپوشاند. استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع مدل تمام بدن شامل استانداردهای ANSI Z359.1 (آمریکا)، EN 361 (اتحادیه اروپا) و ISIRI 8989 (ایران) است.
کمربند ایمنی تمام بدن (Full Body Harness) رایجترین کمربند مورد استفاده برای کار در ارتفاع است که کل بدن را دربرمیگیرد. این کمربند از شانهها، رانها و کمر پشتیبانی میکند و بهگونهای طراحیشده که در صورت سقوط، فشار را در نقاط مختلف بدن توزیع و از آسیب دیدن بیش از حد فرد جلوگیری میکند.
-
کمربند ایمنی صعودی (Climbing Harness)
نوع دیگری از کمربندهای ایمنی که سبکتر است و آزادی حرکت بیشتری را برای فرد ایجاد میکند، کمربند ایمنی صعودی (Climbing Harness) نام دارد. در فعالیتهایی مانند کوهنوردی، صخرهنوردی، برخی فعالیتهای صنعتی، فعالیتهای امداد و نجات در ارتفاع و هر گونه فعالیتی که نیاز به صعود به ارتفاع وجود دارد، میتوان از این کمربند استفاده کرد.
در مقایسه با کمربندهای تمام بدن، کمربندهای صعودی کمتر از بدن پشتیبانی میکنند و برای کارهایی که خطر سقوط در آنها بهشدت بالاست، مناسب نیستند. استاندارد کمربند کار ایمنی صعودی شامل استانداردهای EN 12277 (استاندارد کمربندهای کوهنوردی) و EN 813 (نقطه اتصال نشیمنگاهی برای کار در حالت معلق) است.
-
کمربند ایمنی نگهدارنده موقعیت (Positioning Harness)
برای کار روی دکلهای برق یا مخابرات و فعالیتهای تعمیراتی که نیازمند تثبیت موقعیت هستند، میتوان از این نوع کمربند استفاده کرد. کمربند ایمنی نگهدارنده موقعیت (Positioning Harness) نوعی کمربند است که طراحی شده تا فرد بدون نیاز به جابهجایی افقی یا عمودی بهصورت ثابت در ارتفاع مورد نظر باقی بماند. این کمربند مطابق 2 استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع از جمله EN 358 و ANSI Z359.3 تولید میشود.
-
کمربند محدودکننده حرکت (Restraint Belt)
نوع دیگر از کمربندها که جلوی دسترسی افراد به ناحیههای خطرناک را میگیرد، کمربند محدودکننده حرکت (Restraint Belt) نام دارد. برخلاف مدلهای مهار سقوط، این کمربند برای توقف سقوط طراحی نشده است. به همین دلیل برای کار در بامها یا سکوهایی که امکان سقوط وجود دارد، میتوان از این کمربند استفاده کرد.
-
کمربند ایمنی نجات (Rescue Harness)
نوعی کمربند که بهطور خاص برای عملیات امداد و نجات استفاده میشود، کمربند ایمنی نجات (Rescue Harness) است. این کمربند با قابلیتهای ویژه خود امنیت افراد را حفظ و انتقال آنها در شرایط اضطراری را تسهیل میکند.
این کمربندها دارای سیستم پشتیبانی اضافهای مانند قفلهای اضافه و تسمههای مقاومتر هستند. به همین دلیل در شرایط سخت، مقاومت بالا دارند و میتوان از آنها برای انتقال افراد در شرایط بحرانی استفاده کرد. کمربند ایمنی نجات در آتشنشانی، عملیات امداد و نجات در محیطهای صنعتی و عملیات نجات در شرایط اضطراری کاربرد دارد و مطابق استانداردهای EN 813 و EN 1497 تولید میشود.
-
کمربند ایمنی ضد شوک (Shock Absorbing Harness)
برای کار در ارتفاعات زیاد که خطر سقوط به شدت بالاست، باید از کمربندهای ایمنی ضدشوک استفاده کرد. این کمربند مجهز به مکانیزمهای جذب شوک است؛ یعنی در صورت سقوط فرد، انرژی ضربه را جذب میکند و میزان آسیب به فرد را کاهش میدهد.
کمربند ایمنی ضدشوک (Shock Absorbing Harness) که مطابق استانداردهای EN 355 (سیستمهای جذب انرژی) و ANSI Z359.13 (سیستمهای کاهش نیرو در آمریکا) تولید میشود، برای کار در ارتفاعات بلند مانند برج، دکل و سازههای فلزی، فعالیتهایی که احتمال سقوط آزاد در آنها زیاد است، نصب سازههای مرتفع و امور مربوط به نگهداری آنها کاربرد دارد.
کمربند ایمنی استاندارد برای استفاده در محیطهای مختلف
در تعیین استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع فقط نوع فعالیت کافی نیست و باید به عواملی مانند شرایط محیطی هم توجه کرد. عواملی مانند رطوبت، دمای بالا یا پایین، مواد شیمیایی، خطرات الکتریکی و… وجود دارند که برای محیطهای دارای هر یک از این عوامل باید کمربند ایمنی کار مناسبی را در نظر گرفت.
محیطهای مرطوب
در محیطهای مرطوب یا محیطهایی که احتمال بروز بارندگی زیاد است، خطر زنگزدگی اجزای فلزی، لغزندگی بندهای کمربند و کاهش ماندگاری مواد سازنده کمربند وجود دارد. بنابراین باید از کمربندهایی استفاده کرد که اجزای فلزی آنها ضدزنگ است و کمربند، بندهایی از جنس ضدآب دارد. کمربندها برای استفاده در این محیطها باید دارای استانداردهای ANSI Z359.1، EN 361 و EN ISO 9227 باشند.
محیطهای گرم با دمای بالا
در محیطهای گرم، تغییر شکل یا ذوب اجزای پلیمری کمربند وجود دارد، ممکن است مقاومت پارچه کاهش پیدا کند و با تعریق، راحتی فرد کمتر میشود. به همین دلیل باید از الیاف نسوز و سگکهای مقاوم به حرارت در کمربند استفاده کرد و این محصول دارای تهویه برای کاهش تعریق افراد باشد. به همین دلیل ضروری است کمربند برای استفاده در این محیطها دارای استانداردهای ASTM F887، EN 358 و EN 364 باشد.
محیطهای دارای مواد شیمیایی یا خورنده
در چنین محیطهایی امکان فرسایش اتصالات بهصورت تدریجی وجود دارد و ممکن است در صورت تماس اجزا با اسیدها یا بازها، آسیبدیدگی کمربند هم اتفاق بیفتد. به همین دلیل کمربندی برای این محیطها استاندارد است که اجزای فلزی با روکش مقاوم نسبت به مواد شیمیایی و بندهای مقاوم در برابر مواد شیمیایی دارد و بتوان آن را بهراحتی تمیز کرد. همچنین کمربند ایمنی برای کار در این محیطها باید مطابق استانداردهای ISO 6529 و استانداردهای خاص صنایع شیمیایی تولید شود.
محیطهای دارای خطرات الکتریکی
در چنین محیطهایی امکان دارد جریان الکتریکی از طریق اجزای فلزی عبور کند و فرد دچار شوک الکتریکی شود. به همین دلیل برای کار در چنین محیطهایی باید از کمربندی استفاده کرد که اجزای فلزی و الیاف آن کاملا عایق باشند. همچنین باید از استاندارد OSHA 1910.269 و ASTM F887 پیروی کند.
نکات مهم در انتخاب کمربند ایمنی استاندارد
خرید کمربند ایمنی استاندارد برای کار در ارتفاع، تاثیر مستقیم بر سلامت و ایمنی شما حین کار دارد. مدلهای مختلف این کمربندها، انتخاب بهترین نوع را برای شما سخت میکنند. به همین دلیل باید به نوع کار، میزان ارتفاع، سطح خطر، نیازهای عملیاتی و… هم توجه کرد. بهطور کلی مهمترین نکات برای انتخاب کمربند ایمنی استاندارد مخصوص کار در ارتفاع شامل موارد زیر هستند:
-
شرایط محیط و میزان مقاومت کمربند
کمربندهای ایمنی استاندارد را باید بر اساس شرایط محیطی از جمله دمای هوا، وجود رطوبت و مواد شیمیایی خورنده در محیط انتخاب کرد. برای مثال در محیطهای صنعتی که با مواد شیمیایی سروکار دارید، کمربندهای مقاوم در برابر مواد شیمیایی گزینه مناسبی هستند و برای کار در محیطهای دارای رطوبت یا دمای بالا باید کمربندهای ایمنی کار مقاوم در برابر رطوبت یا گرما را خرید.
-
استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع و ویژگیهای ایمنی آن
یکی از حیاتیترین معیارها برای انتخاب بهترین مدل، در نظر گرفتن استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع است. بهطور کلی کمربندهای ایمنی کار باید دارای استانداردهای معتبری مانند EN 361 یا ANSI Z359 و ویژگیهای ایمنی مختلفی باشند.
برای مثال سیستم قفل و تسمهها را چک کنید که از مواد باکیفیتی ساخته شده و مستحکم و قوی باشند. همچنین کمربندهای کار که مکانیزم جذب شوک دارند، ایمنتر هستند و در صورت سقوط، اثر ضربه را کمتر میکنند. از آنجایی که این کمربندها بهمرور زمان دچار فرسودگی میشوند و سطح ایمنی آنها کاهش پیدا میکند، یادتان نرود که بهصورت دورهای، آنها را چک کنید.
-
بررسی نوع فعالیت
اصلیترین عاملی که میتواند به شما در انتخاب بهترین مدل کمربند ایمنی کار کمک کند، میزان ارتفاع و سطح خطر در صورت سقوط کردن است. اگر در ارتفاعات بالا کار میکنید که خطر سقوط بسیار زیاد است، کمربند ایمنی را انتخاب کنید که تمام بدن را پوشش میدهد و با مکانیزم ضدشوک خود، اثر ضربه و آسیب را هنگام سقوط کاهش میدهد. در صورتی که در محیطهایی با ارتفاع کم کار میکنید، کمربندی را بخرید که با قرارگیری در دور کمر، حرکت فرد را محدود میکند و او را در موقعیت ثابت نگه میدارد.
-
راحتی کمربند و طراحی آن متناسب با فرم بدن
در صورتی که ساعتهای زیادی در ارتفاع کار میکنید، راحتی کمربند و طراحی آن متناسب با فرم بدن اهمیت زیادی پیدا میکند. با انتخاب کمربندی که وزن سبکی دارد، از کمر، شانهها و ران پشتیبانی میکند و تسمههای آن را میتوان تنظیم کرد، خستگی و فشار حین کار هم کمتر میشوند.
استانداردهای جهانی کمربند ایمنی برای صنایع مختلف
در صنایع گوناگون، نوع فعالیتها و ماهیت خطراتی که افراد را تهدید میکنند، فرق دارند. به همین دلیل سازمانهای بینالمللی متناسب با نیازهای هر صنعت، استانداردهایی را تعیین کردند که باعث حفظ امنیت افراد در مشاغل مختلف میشوند. برای انتخاب تجهیزات بهطور صحیح باید استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع برای هر صنعت را بشناسید.
- صنعت ساختوساز: استانداردهای EN 361 (استاندارد اروپایی کمربند مهار سقوط کامل)، ANSI Z359.11 (الزامات کمربند ایمنی کامل بدن در کار در ارتفاع) و OSHA 1926.502 (تعیین الزامات کلی سیستمهای جلوگیری از سقوط)
- صنایع انرژی (برق، توربینهای بادی و انرژیهای تجدیدپذیر): استانداردهای ASTM F887 (برای تجهیزات محافظت شخصی در برابر قوس الکتریکی)، EN 50321 (کفش و تجهیزات الکتریکال) و OSHA 1910.269 (الزامات ایمنی در تاسیسات برق)
- صنایع نفت، گاز و پتروشیمی: استانداردهای NFPA 2112 / NFPA 70E (برای محیطهای انفجاری یا دارای قوس الکتریکی)، EN 358 + EN ISO 11612 (برای حفاظت در برابر حرارت و شعله) و ASTM F887 (برای حفاظت الکتریکی و مکانیکی)
- صنایع مخابرات و دکلکاری: استانداردهای ANSI Z359.14 (برای تجهیزات نگهدارنده موقعیت و صعود)، EN 12841 (برای سیستمهای کنترل طناب برای بالا و پایین رفتن) و EN 813 (برای کمربندهای نشیمنگاهی برای کار در حالت معلق)
- عملیات امداد و نجات: استانداردهای EN 1497 (برای کمربندهای نجات)، EN 341 (برای سیستمهای فرود اضطراری) و NFPA 1983 (برای تجهیزات فنی نجات در آمریکا)
تفاوت انواع کمربند ایمنی از نظر استانداردها و کاربردها
با توجه به تنوع محیطهای کاری و سطح خطرات آنها، کمربندهای ایمنی در اشکال مختلفی طراحی شدند تا پاسخگوی نیازهای تخصصی هر فعالیتی باشند. این تفاوتها صرفا در ظاهر و نحوه قرارگیری آنها نیستند، بلکه شامل کاربردها و استانداردها هم میشوند. در جدول زیر میتوانید استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع در مدلهای مختلف و کاربردهای هر یک را در جدول زیر مقایسه کنید.
نام کمربند ایمنی کار |
استانداردهای لازم |
کاربرد |
کمربند ایمنی ساده (Body Belt) |
ISIRI 11636 (استاندارد ایران برای کمربند کار در ارتفاع ساده) EN 358 (برای کمربندهای نگهدارنده) |
مناسب برای کارهای کمخطر |
کمربند ایمنی تمام بدن (Full Body Harness) |
ANSI Z359.1 (آمریکا) EN 361 (اتحادیه اروپا) ISIRI 8989 (ایران) |
برای کار در ارتفاع، عملیات نجات، ساختمانسازی، برقکاری، صنایع پرخطر و… |
کمربند ایمنی صعودی (Climbing Harness) |
EN 12277 (استاندارد کمربندهای کوهنوردی) EN 813 (نقطه اتصال نشیمنگاهی برای کار در حالت معلق) |
مناسب برای کوهنوردی، صخرهنوردی و… |
کمربند ایمنی نگهدارنده موقعیت (Positioning Harness) |
EN 358 ANSI Z359.3 |
برای نگه داشتن فرد در موقعیت کاری خاص مانند کارهای برقی روی سازه |
کمربند محدودکننده حرکت (Restraint Belt) |
برای جلوگیری از رسیدن فرد به لبه یا منطقه خطر |
|
کمربند ایمنی نجات (Rescue Harness) |
EN 813 EN 1497 |
برای جابهجایی افراد در بحران |
کمربند ایمنی ضد شوک (Shock Absorbing Harness) |
EN 355 (سیستمهای جذب انرژی) ANSI Z359.13 (سیستمهای کاهش نیرو در آمریکا) |
برای فعالیتهای پرخطر مانند اسکلتسازی، نصب و فعالیتهای مربوط به نگهداری یا تعمیر سازههای مرتفع |
سخن پایانی
از آنجایی که کار در ارتفاع همراه با تهدیداتی برای سلامت و جان افراد است، کمربندهای ایمنی با ویژگیهای مختلف به وجود آمدند تا در صنایع مختلف استفاده شوند. در این مقاله با استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع در مدلهای مختلف، کاربردها، ویژگیها و… آشنا شدیم. اگر شما هم در ارتفاع کار میکنید، به یکی از این کمربندها برای کارتان نیاز دارید. البته هنگام خرید، مدلی را انتخاب کنید که متناسب با محیط کار و نوع فعالیتتان باشد.
شما میتوانید سوالات خود را درباره استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع در بخش دیدگاه همین صفحه بنویسید تا شما را راهنمایی کنیم. همچنین اگر برای فعالیت در هر صنعتی نیاز به لوازم ایمنی مخصوص دارید، میتوانید محصولات مورد نظرتان را از فروشگاه ایمن صنعت آریا سفارش دهید.