تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع

کلیه مشاغل موجود در اطراف ما با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند که درصد زیادی از این چالش‌ها باید حذف یا کنترل شوند؛ یکی از مشاغل خطرناک و پرچالش کار در ارتفاع است مانند کسانی که با داربست‌ها کار می‌کنند. برای شناخت مشاغل در ارتفاع باید دانست که کار در ارتفاع بیش از یک متر و بیست سانتی‌متر یک شغل مرتفع به شمار می‌رود و بدیهی است که برای این‌گونه مشاغل تجهیزات مربوط به صعود و سقوط وجود دارد و به‌صورت اصولی باید از همه آنها استفاده شود. خطر و چالش‌های این شغل اجتناب‌ناپذیر بوده و فقط می‌توان با استفاده از لوازم ایمنی خاص، خطرات آن را کاهش داد. درصورتی‌که از داربست‌ها برای ساخت بنا یا نصب پنل‌های روشنایی استفاده شود، طناب‌ها یا سیستم‌های بالابر، کلایمرها و جرثقیل‌ها مکانیسم‌های مکمل خواهند بود.

نکته اصلی در کار با داربست این است که باید تجهیزاتی به کار برده شوند که امنیت نیروی انسانی افزایش پیدا کند. بعد از اهمیت تجهیزات ایمنی، تخصص نیروی انسانی در صعود از داربست نیز اهمیت بسزایی خواهد داشت. استفاده از ابزار ایمنی برای کار در ارتفاع باید در اولویت و جز قوانین کاری قرار بگیرد و تمامی نیروی انسانی آن را رعایت کنند تا خطرات احتمالی به کمترین درصد خود برسند. استفاده از طناب در داربست‌ها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد اما با خطرات بیشتری مواجه خواهد شد. کلایمر نیز علاوه بر حمل اجسام سنگین ممکن است احتمال سقوط فرد را افزایش دهد.

انجام مشاغل مرتفع شرایط خاصی دارد که فرد مدنظر باید دارای این شرایط باشد. علاقه‌مندی، عدم ترس از ارتفاع و شرایط جسمی سالم از شروط اصلی برای انجام کار در داربست است. انجام کار در ارتفاع نیازمند شرایط اقلیمی مساعد بوده و نمی‌توان در هنگام طوفان یا باران به کار روی داربست‌ها ادامه داد.

انواع تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع

طیف وسیعی از وسایل ایمنی برای کار در ارتفاع ابداع شده‌اند که امروزه توسط نیروی انسانی شاغل در این حوزه به کار برده می‌شوند. یکی از این تجهیزات، اتصالاتی است که برای کار در ارتفاع مفید واقع می‌شود. قدم اول در به‌کارگیری تجهیزات ایمنی، استفاده از همین اتصالات است. فولاد، نیکل و آلیاژ آلومینیوم جنس سازنده این اتصالات بوده و قادر به پیوند دادن قسمت‌های اصلی تجهیزات ایمنی به یکدیگر هستند.

قطعات فلزی اتصالات برای اتصال یک هارنس به طناب‌های نجات لازم است. نمونه‌های جدید اتصالات فلزی دارای قفل‌های ایمنی هستند که برای کاربران، اطمینان خاطر به وجود می‌آورند. ابتدایی‌ترین نیاز برای صعود در ارتفاع وجود طناب‌های محکم است تا در زمانی که قصد بالارفتن از داربست وجود دارد، طناب‌های دسترسی مفید واقع شوند. دو روش مجزا برای استفاده از طناب‌های دسترسی وجود دارد. یک طناب در همان حالت دسترسی مورداستفاده قرار می‌گیرد و قسمت دوم در نقش طناب پشتیبان خواهد بود.

طناب‌های پشتیبان برای اتصالات کمربندهای صعود و سقوط به محل کار یا تغییر موقعیت دادن در مواقع لزوم، به کار می‌روند. طناب‌های متعددی در صعود به داربست مورداستفاده قرار می‌گیرند که انواع آن عبارت‌اند از: طناب‌های پشتیبانی، استاتیکی، دینامیکی، عملیاتی و ایمنی و درنهایت طناب‌های تکیه‌گاه.

“”مشاهده انواع لباس کار“”

کلاه ایمنی

یک اصل مهم و غیرقابل‌انکار در ایمنی کار در ارتفاع استفاده از کلاه‌های ایمنی است. ویژگی مهم کلاه‌های این است که باید در برابر ضربات و فشار اجسام تیز مقاوم باشند. کلاه‌های ایمنی که برای کار در ارتفاع ساخته شده‌اند، بدون لبه هستند تا در هنگام کار، گستره بینایی کارگران کاهش نیابد. مقاومت در برابر جریان الکتریکی و حریق، بندهای چرمی برای قفل شدن زیر گلو و وزن ۴۳۰ گرمی از دیگر ویژگی‌های کلاه ایمنی هستند و برای نیروی انسانی در کاربردهای مختلف، ۳ نوع کلاه ایمنی وجود دارد.

نوع A کلاه‌های ایمنی هستند که در برابر نفوذ عوامل مزاحم و انواع برخورد در حین کار مقاوم هستند و قادر به حفاظت از انسان در برابر جریان برق ۲۲۰۰ ولتی می‌باشند. حفاظت با درصد بیشتر مختص کلاه‌های ایمنی نوع B هستند که می‌توانند در اشتعال و ولتاژهای بالای جریان الکتریکی مقاومت کنند. کلاه‌های ایمنی که وزن کمتری داشته باشند و با روش‌های راحتی مورداستفاده قرار می‌گیرند، کلاه‌های ایمنی نوع C هستند. این دسته از کلاه‌های ایمنی با اینکه در برابر فشار و ضربه مقاومت می‌کنند اما قادر به دفع مضرات ناشی از ولتاژ‌های بالای برق نیستند. از این کلاه‌های ایمنی اغلب در محیط پالایشگاه و کارگران صنایع شیمیایی و فضای داخلی ساختمان‌سازی به کار می‌روند که صدمات ناشی از آن به‌خاطر سقوط اجسام است.

لنیارد

اتصالات با ساختمان یا سازه اصلی و پیوند میان نیروی انسانی با نقطه اصلی کار، توسط لنیاردها انجام می‌شود که استفاده از آن در هنگام کار، مزاحمت را برای سایر کارگران کاهش می‌دهد. لنیاردها دارای تاریخ انقضای ۵ ساله هستند که باید هر بار قبل از استفاده شدن زمان تولید شدن آن چک شود. اغلب لنیاردهای سه قلاب برای متصل شدن دارند اما در برخی موارد ممکن است دو قلاب داشته باشند. لنیاردهایی که سه قلاب دارند، دو قلاب در بالای آن قرار می‌گیرد تا به طناب متصل شود و قلاب آخری که همان کارابین است در قسمت پایینی قرار خواهد گرفت تا کمربند را متصل کند.

انواع اتصالات و نحوه متصل شدن آن به طناب و کمربند کار آسانی نیست و باید با رعایت اصول ایمنی انجام گردد. برای اتصالات لنیاردها حتماً باید دو نقطه متصل‌کننده به سازه اصلی وجود داشته باشد. طبیعتاً هراندازه نقاط متصل‌کننده بیشتر باشند، ایمنی فرد نیز افزایش پیدا می‌کند. استفاده از نقاط دوگانه متصل‌کننده به دلیل حرکت آسان‌تر میان قسمت‌های مختلف سازه است بدون اینکه حادثه‌ای رخ دهد.

کمربند ایمنی

پایین آمدن استاندارد یا سقوط از ارتفاع، تجهیزات ایمنی خاص خود را اقتضا می‌کند که همانا کمربندهای ایمنی هستند و بدون ایجاد چالش، ارتفاع فرد را کاهش می‌دهد. الیاف مصنوعی یا طبیعی به همراه ترکیبات پلیمری در ناحیه کمر، اجزایی هستند که یک کمربند ایمنی را تشکیل می‌دهند.

یک نکته استفاده از کمربند ایمنی این است که قبل از رفتن به ارتفاع از محکم بودن کمربند در ناحیه کمر اطمینان حاصل شود. در هنگام بستن کمربند فاصله آن با جناغ سینه باید به‌اندازه یک‌دست باشد و هیچ‌گونه پیچ‌خوردگی در سطح آن نباشد تا به‌درستی چفت شود. برای کاهش آسیب به قسمت‌های پایینی بدن بالاخص پاها، لازم است تا کمربند میان دو ران پا بسته شود تا ایمنی فرد به طور اکمل رعایت گردد.

کمربند ایمنی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی موجود برای کار در ارتفاع است و در هنگام استفاده از آن نباید به روغن، رنگ یا گریس آلوده باشد. در صورت وجود مواد لغزنده مانند موارد گفته شده بر روی کمربند ممکن است که با لباس ایمنی هماهنگ نشده و لغزندگی ایجاد کنند و منجر به کاهش ارتفاع غیراستاندارد شوند.

هارنس

کار در ارتفاع دو مرحله دارد، صعود و سقوط که هرکدام از مراحل باید با استانداردهای خاصی انجام شود و از تجهیزات ایمنی خاصی برخوردار باشند. سقوط و کاهش ارتفاع در هنگام کار مرتفع اهمیت بسیاری داشته و برای آن ابزار ایمنی خاص وجود دارد. یکی از این ابزارآلات ایمنی، هارنس است که در زمره ابزار جلوگیری کننده از سقوط به شمار می‌روند. حالت ارگونومی خاص هارنس سبب می‌شود در هنگام کاهش ارتفاع، فشار وارده بر کمر و قسمت بالایی بدن به سینه و قسمت‌های دیگر توزیع شود و یا در بخش ران‌ها فشار کمتری به پا وارد شود و سلامت آن تضمین شود.

ایمنی هارنس از کمربندهای ایمنی بیشتر بوده و برای کار در ارتفاع ابزار مناسبی خواهد بود. اتصال به تجهیزات ایمنی برای کار در ارتفاع به‌صورت مستقیم امکان‌پذیر نیست و باید حتماً از پوشش‌هایی استفاده شود که بین بدن فرد و ابزار ایمنی، پیوند برقرار کند. الیاف پلیمری سازنده پوشش هارنس هستند که منجر به استحکام بالا در جنس آن گردیده است. این پوشش بالای ران پا را تا کتف عایق کرده و قلاب‌هایی بر روی آن وجود دارد که کارگر را به تجهیزات ایمنی دیگر مانند طناب و لنیارد متصل می‌کند. پشت کمر، پهلوها و جلوی فرد قسمت‌هایی هستند که قلاب‌ها برای متصل کردن آنها به طناب وجود دارند.

میزان استحکام طناب و تسمه، نوع متریال سازنده، سبک دوخت، ضریب ایمنی و کیفیت هارنس از جمله نکاتی است که باید در هنگام هارنس‌ها، مدنظر قرار بگیرد. یک کاربرد دیگر هارنس‌ها استفاده از آن برای نجات اشیا یا حیوانات کوچک از چاه‌های کم‌عمق است.

کاربین

همان گونه که گفته شد در لنیاردهای که سه قلاب دارند، قلاب پایینی در نقش کاربین قرار می‌گیرد. کاربین در واقع یک ابزار به‌صورت حلقه است که برای متصل کردن قسمت‌های مختلف ابزار ایمنی به کار می‌رود و برای ایمنی بالاتر از قفل خودکار برخوردار است که به‌صورت مارپیچی تولید شده است. اتصالات مطمئن و سریع در هنگام کار در ارتفاع و تنوع بالا در متریال و انواع این کاربین‌ها، منجر به اهمیت آنها در ابزار ایمنی گردیده است و وجود سیستم قفل خودکار در آنها نیز، امنیت کار را افزایش داده است. ساختار فیزیکی و ظاهری کاربین‌ها به‌صورت بیضی و موازی است که تراورس‌ها و میانی‌ها اغلب از نوع موازی آن استفاده می‌کنند. مقاومت کاربین موازی در حدود ۱۳۰۰ کیلوگرم و مقاومت نوع موازی آن ۱۷۰۰ کیلوگرم خواهد بود.

شوک گیر

چالش بزرگ کار در ارتفاع، مسئله کاهش ارتفاع است به صورتی که شباهتی به سقوط نداشته باشد! یکی از ابزارهای ایمنی که برای کاهش آسیب و ضربات هنگام سقوط و کاهش ارتفاع به کار می‌رود، شوک گیر است؛ شوک گیرها از تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع به شمار می‌روند و اثر نیروی ضربات حاصل از کاهش ارتفاع ناگهانی را کاهش می‌دهند.

 ابزاری که شوک ضربات را جذب می‌کند، باید همواره برچسبی داشته باشد که بیانگر تاریخ آخرین بازرسی آن است. درصورتی‌که چنین برچسبی بر روی شوک‌گیر مشاهده نشد باید موضوع را به کارفرما ارجاع داد تا وی درباره سلامت ابزار تصمیم‌گیری کند.

قلاب

اطمینان حاصل کردن از سلامت قلاب‌ها به منظور صعود از سازه اهمیت بسزایی دارد، به همین علت بایستی قبل از شروع کار آن را بررسی کرد تا ترک، خوردگی نداشته و یا سوراخ نشده باشد. آثار خم‌شدگی و پیچیده شده به همراه سلامت قسمت چشمی و نوک قلاب از الزامات یک قلاب بی‌عیب خواهد بود. باید در هنگام خرید قلاب‌ها، قسمت قفلی آن بررسی شود و به‌گونه‌ای باشد که هنگامی که جسمی در داخل دارد، از آن خارج نمی‌شود.

 اطمینان حاصل کردن از توانایی نگهداری فلز شیطانت بسیار مهم بوده و لازم است که سلامت آن ارزیابی شود تا شیطانک به طور کامل در کنار قلاب بماند. ارزیابی قلاب به این صورت است که باید زه شیطانک را کشید و رها کرد تا پس از رها شدن در داخل قلاب قرار بگیرد.

ابزار صعود به ارتفاع

تجهیزات ایمنی برای کار در ارتفاع از تنوع بالایی برخوردار هستند. یکی از زیرگروه‌های تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع، مربوط به ابزار صعود است. استفاده از ابزار صعود سبب می‌شود تا افزایش ارتفاع به روش استاندارد و اصولی صورت بگیرد. در ادامه مطلب به دلیل الزامی بودن و اهمیت بالای این ابزار به بررسی ویژگی‌ها و استانداردهای آن پرداخته می‌شود.

طبیعتاً ابزاری که برای صعود و فرود به کار می‌روند باید دارای ویژگی‌های استانداردی باشند تا بتواند خطرات حاصل از کار در ارتفاع را کاهش دهند؛ این ویژگی‌ها عبارت‌اند از: تجهیزات توقف خودکار در صعود و فرود، کیفیت بالا در ساخت و استانداردهای وسایل و ترمز گرفتن در هنگام کاهش ارتفاع. یکی از ابزارآلات برای صعود بی‌خطر در ارتفاع و در برخی موارد برای حمل مجروحین در عملیات‌های امدادی کوهنوردان، یومار است.

 جابه‌جایی یومار بر روی سطح طناب به‌راحتی انجام می‌شود و ساخت ظاهری آن به‌صورت مجانب خواهد بود و یک دستگیره برای تسهیل انتقال دارد. وزن یومار ۲۰۰ گرم است و برای نگهداری آن نکات خاصی وجود دارد. در میان یومار نباید گل‌ولای باقی بماند چرا که استحکام آن را کاهش می‌دهد. هنگامی که صعودکنندگان از طناب بالا می‌روند، یومار را درگیر می‌کنند. دسته‌های کمک ارگونومیکی که در اطراف یومار به‌کاررفته، حرکت را تسهیل می‌کند. استقامت بیشتر در هنگام بالارفتن از طناب و کاهش قدرت برای گرفتن طناب از ویژگی‌های کاربردی یومار به شمار می‌رود.

ابزار جلوگیری از سقوط

ابزار فرود مکمل ابزار صعود هستند و باید با همان استحکام و استانداردها به کار برده شوند. یکی از این ابزار جلوگیری کننده از سقوط به نام لایف لاین متحرک، یک سیستم ایمنی است که برای امنیت در کاهش ارتفاع به‌صورت عمودی به کار می‌رود. صدمات ناشی از کاهش ارتفاع غیراستاندارد توسط لایف لاین‌ها کاهش می‌یابد. این لایف لاین دارای یک کارابین مدل K_4A است که با دهانه ۶۰ میلی‌متری خود در انتهای طناب متصل می‌شود. گرب لولایی مدل F-1 در این لایف لاین سبب می‌شود تا اتصالات از هر نقطه طناب به‌آسانی رها شود.

در نهایت وجود یک شوک‌گیر باکیفیت در این ابزار ایمنی سبب می‌شود تا ضرباتی که در اثر کاهش ارتفاع ناگهانی به فرد وارد می‌شود، کمتر شود. یکی دیگر از ابزارهای ایمنی در سقوط، به نام فال ارست شهرت دارد که از پلاستیک فشرده و سیم بکسل فولاد گالوانیزه‌ای سایز ۷/۴ ساخته شده است. یک قلاب کارابین بزرگ این مجموعه را برای کاهش ارتفاع استاندارد، کامل می‌کند.

حلقه اتصالی این فال ارست از جنس ورقه‌های استیل است و برای کارابین‌های بزرگ و متوسط و تسمه‌های تکیه‌گاهی مناسب خواهد بود. فال ارست نوع hra قلاب مخصوصی دارد که با یک سیم بکسل استیلی و یک ساخت آلومینیومی تشکیلات کاملی برای سقوط استاندارد فراهم می‌کند. یک جمع‌کننده دستی برای نوع hra تعبیه شده است که بالا و پایین رفتن فرد را تسهیل می‌کند.

الزام استفاده از تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع

در ابتدا برای آشنایی با کار در ارتفاع و اصول آن به معرفی کلیات و تعاریف آن می‌پردازیم:

کلیات و تعاریف 

 

هدف 
هدف از تدوین این آیین نامه ، ایمن سازی محیط کار و صیانت از نیروی انسانی و منابع مادی کشور و پیشگیری از حوادث ناشی از کار در کلیه کارگاه هایی می باشد که عملیات کار در ارتفاع و فرایندهای مرتبط ، در آنها انجام می گیرد .

دامنه شمول
مقررا ت این آیین نامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیده و برای کلیه کارگاه های مشمول قانون مذکور لازم الاجرا می باشد .

کار در ارتفاع

هر کار یا فعالیتی که موقعیت انجام آن ، در ارتفاع بیش از 1/2 متر نسبت به سطح مبنا انجام گیرد .

سطح مبنا 

اولین سطح زیرین جایگاه کار یا سکوی کار در ارتفاع ، که بصورت ایمن گسترش یافته است .

مراجع ذیصلاح آموزشی 
به مراکزی اطلاق می گردد که مجوز لازم را از سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور یا سایر مراکز بین المللی معتبر اخذ نموده باشند .

مجری ذیصلاح

شخص حقیقی یا حقوقی است که صلاحیت ، تجربه و مهارت انجام کار را به صورت علمی و فنی داشته و می تواند با استفاده از نیروی کارآمد و شخص ذیصلاح نسبت به انجام عملیات برپایی ، تغییرات و جمع آوری تجهیزات سامانه کار در ارتفاع اقدام نماید .

شخص ذیصلاح 

متخصصی است با دانش فنی و مهارت لازم مطابق با شرایط این آیین نامه که با گذراندن دوره های آموزشی از مراجع ذیصلاح آموزشی ، توانایی سرپرستی و نظارت بر کار در ارتفاع را داشته باشد . ضمنا نامبرده می تواند نماینده مجری ذیصلاح یا کارفرما باشد .

عامل کار در ارتفاع

فردی است که آموزش های متناسب با نوع کار در ارتفاع را حسب شرایط گذرانده و نسبت به اخذ گواهینامه مربوط از مراجع ذیصلاح آموزشی اقدام نموده و قادر به انجام کار بصورت ایمن می باشد .

حفاظت از سقوط
مجموعه تدابیر و اقداماتی است که به منظور پیشگیری از سقوط یا کاهش عوارض و صدمات ناشی از آن انجام می شود .

روش های ایمن انجام کار در ارتفاع

سامانه محدود کننده

سامانه ای است که از قرارگیری فرد در وضعیت سقوط جلوگیری می کند و به دو شکل عمومی نظیر ، نرده حفاظتی و
فردی شامل نقطه اتصال ، لنیارد و کمربند حمایل بند کامل بدن مورد استفاده قرار می گیرد .

سامانه متوقف کننده

سامانه ای است که با استفاده از تجهیزات مناسب ، در صورت انجام سقوط ، با جذب انرژی ناشی از سقوط باعث کاهش شدت صدمات و جراحات وارده به عامل کار در ارتفاع کار می گردد . که به دو شکل فردی شامل ،کمربند حمایل بند کامل بدن ، طناب ایمنی و نظایر آنها و عمومی مانند تور ایمنی مورد استفاده قرار می گیرد .

دسترسی با طناب

این روش شامل دو سامانه ایمن مجزا می باشد : یکی به عنوان طناب دسترسی و دیگری تحت عنوان طناب پشتیبان عمل می نماید که شامل ، کمربند حمایل بند کامل بدن همراه با وسایل دیگری برای صعود و فرود به جایگاه کار ، و یا از آن و نیز موقعیت استقرار مناسب استفاده می شود .

فاصله ایمن

حداقل فاصله ای است که برای جلوگیری از برخورد فرد هنگام سقوط با سطح مبنا مورد استفاده قرارمی گیرد .

لنیارد

طناب یا تسمه ای است که به منظور ایجاد ارتباط بین عامل کار در ارتفاع با نقطه یا طناب تکیه گاه یا سازه ثابت با کمترین ایجاد مزاحمت مورد استفاده قرار می گیرد .

کمربند ایمنی

وسیله ای است از جنس الیاف طبیعی یا مصنوعی با ترکیبات پلیمری که ناحیه کمر را می پوشاند .

حمایل بند کامل بدن ( هارنس )

پوششی است از جنس الیاف با ترکیبات پلیمری و مقاوم که عموما از انتهای بالای ران تا روی سطح کتف را پوشانده و توسط قلاب‌هایی که به روی آن متصل است ، فرد را به سایر تجهیزات سامانه های کار در ارتفاع وصل می کند .

قلاب قفل شونده ( کارابین )

ابزاری است حلقه ای شکل که برای اتصال اجزاء سامانه های کار در ارتفاع به یکدیگر ، مورد استفاده قرار می گیرد و به دو شکل پیچی یا قفل خودکار ، ایمن می گردد .

شوک گیر

ابزاری است که در روش های ایمن انجام کار در ارتفاع ، به منظور کاهش اثر نیروی ضربه حاصل از سقوط ، مورد استفاده قرار می گیرد .

انواع طناب

تکیه گاهی ، عملیات ، ایمنی ، دینامیکی ، نیمه استاتیک ، پشتیبان

طناب تکیه گاهی

طنابی است انعطاف پذیر که از یک سمت به تکیه گاه ایمن متصل گردیده و به منظور حفاظت و محدود سازی فرد در برابر سقوط عمل می کند .

طناب عملیات

طنابی از نوع تکیه گاهی است که برای حالت معلق ، موقعیت گیری و محدودسازی فرد در عملیات صعود و فرود مورد
استفاده قرار می گیرد .

طناب ایمنی

طنابی از نوع تکیه گاهی است که در زمان سرخوردن عامل کار در ارتفاع ، از دست دادن موقعیت اولیه وی عمل نموده و فرد را در حین سقوط متوقف می نماید .

طناب دینامیک

طنابی است با خاصیت کشسانی که برای جذب شوک ناشی از سقوط و به حداقل رساندن نیروی برخورد مورد استفاده قرار می گیرد.

انواع نردبان

یک طرفه قابل حمل ، دو طرفه ، ثابت ، ریلی ، ثابت سقفی ( پله مرغی ) ، کشویی ، طنابی

داربست

ساختاری است موقتی ، که برای ایجاد یک یا چند جایگاه کار به منظور حفظ و نگهداری کارگران و مصالح در ارتفاع و فراهم نمودن دسترسی کارگران به تراز بالاتر، مورد استفاده قرار میگیرد و به انواع ثابت ، متحرک ، دیوارکوب ، معلق و نردبانی تقسیم می شود.

اجزاء داربست

پایه ، کفشک ، تیر ، دستک ، اتصالات یا بست ها ، راه دسترسی ، کف پوش سکو ، پاخور ، تیر میانی حفاظتی ، تیر بالایی حفاظتی ، بالشتک ، صفحه پایه

بالشتک

صفحه ای است از جنس چوب ، فلز و یا بتن که برای گسترش بار وارده از لوله پایه یا کفشک به زمین مورد استفاده قرار می گیرد .

راه دسترسی

برای رسیدن ایمن عامل کار در ارتفاع کار به تراز مربوطه مورد استفاده قرار می گیرد .

مها

قطعه ای است که بصورت مایل و افقی در ترازهای مختلف بر روی داربست نصب گردیده و به عنوان باربر عمل می کند .

بادبند

قطعه ای است که در طول ، عرض یا ارتفاع ( عمودی یا مورب ) برای جلوگیری از حرکت جانبی در داربست نصب می گردد .

بالابر سیار

ماشین سیاری است که برای انتقال افراد برای کار در ارتفاع ، از داخل سکو ( محفظه ایمن ) استفاده می شود با این دید که افراد می توانند در یک موقعیت دسترسی خاص به داخل سکو سوار یا پیاده شوند و به دو گروه اصلی زیر تقسیم می شوند :

🟢 گروه الف : بالابر سیاری که تصویر عمودی مرکز ثقل بار همواره داخل خط واژگونی است .

🟢 گروه ب : بالابر سیاری که تصویر عمودی مرکز ثقل بار ممکن است خارج از خط واژگونی باشد . و براساس نوع حرکت به سه گروه زیر تقسیم می شوند :

◀ نوع اول : بالابر سیاری که حرکت آن فقط در موقعیت ترافیکی مجاز می باشد .
◀ نوع دوم : بالابر سیاری که در زمان بالا بودن سکو می تواند حرکت نماید و بالابر از مکانی بر روی شاسی کنترل می شود .
◀ نوع سوم : بالابر سیاری که در زمان بالا بودن سکو می تواند حرکت نماید و بالابر از درون سکو کنترل می شود.

ضریب ایمنی
نسبتی است که از تقسیم حداکثر نیروی وارده به سازه که می تواند سازه در برابر شکست یا تخریب مقاومت نموده به 2 باشد . ( / نیروی وارده ناشی در زمان بهره برداری که به همان عضو وارد می گردد . این ضریب هرگز نباید کمتر از 4 ( 280BSEN 92 و A ANSI براساس استاندارد

حد بار کاری

حداکثر باری است که توسط بخشی از تجهیزات در وضعیت مشخص شده توسط شرکت سازنده ، مجاز به بهره برداری و استفاده از دستگاه یا تجهبرات می باشد .

بار کاری ایمن( SWL )

حداکثر حمل بار در شرایط ایمن که برای بخشی از تجهیزات ، در وضعیت های مشخص در نظر گرفته می شود.

توجه: کلیه واحدهای مورد استفاده در این آیین نامه براساس سیستم متریک می باشد .

الزامات عمومی 

 

ماده 1 – کارفرما مکلف است نسبت به شناسایی و ارزیابی مخاطرات و ایمن سازی محیط کار اقدام نماید.

ماده 2 – کارفرما مکلف است با استفاده از سامانه های انجام ایمن کار در ارتفاع متناسب با نوع کار ، ایمنی افرادی که در ارتفاع بیش از 1/2 متر نسبت به سطح مبنا مشغول کار می باشند ، را تامین نماید. 

ماده 3 – کارفرما مکلف است نسبت به تهیه لوازم و تجهیزات استاندارد و متناسب با نوع کار در ارتفاع که دارای لوح شناسایی حاوی اطلاعات فنی بوده و در محل مناسبی از تجهیزات قابل رویت ، نصب شده است را اقدام و در اختیار کارگران قرار دهد .

ماده 4 –کارفرما مکلف است در شرایط جوی نامساعد یا معیوب و ناقص بودن سازه و تجهیزات یا نقص در روش های ایمن کار در ارتفاع ، از فعالیت کارگران شاغل در ارتفاع جلوگیری بعمل آورد.

ماده 5 – با عنایت به ماده 88 قانون کار جمهوری اسلامی ایران ، کلیه وارد کنندگان ، تولید کنندگان ، فروشندگان ، عرضه کنندگان و بهره برداران از ابزار آلات ، دستگاهها و تجهیزات مربوط به عملیات کار در ارتفاع مکلف به رعایت استاندارد تولید و موارد ایمنی و حفاظتی فوق الذکر می باشند .

ماده 6 – نردبان ، اجزاء داربست ، تجهیزات کار با طناب و سایر تجهیزات و دستگاه‌های کار در ارتفاع باید قبل از هر بار استفاده توسط عامل کار در ارتفاع بازدید شده و در صورت فرسوده یا معیوب بودن ، موضوع را به کارفرما یا نماینده وی گزارش نماید .

ماده 7 – کارفرما مکلف است پس از اطلاع از فرسوده و معیوب بودن لوازم و تجهیزات کار در ارتفاع با برچسب آنها را از دسترس کارگران خارج و پس از تعمیر شدن ، تایید توسط شخص ذیصلاح مجددا به محل کار منتقل نماید.

ماده 8 – انجام کلیه امور نصب ، راه اندازی ، بهره برداری ، سرویس ، تعمیر و نگهداری تجهیزات ، دستگاه و ماشین آلات کار در ارتفاع باید مطابق با دستور العمل شرکت سازنده صورت پذیرد .

ماده 9- کلیه متعلقات داربست ، نردبان ، تجهیزات ، ابزار و وسایل کار در ارتفاع باید قبل از شروع و پس از اتمام کار توسط کارگران و در فواصل معین دوره ای بازرسی و کنترل گردد ومجوز شروع به کار صادر شود .

ماده 10 – کلیه لوازم و تجهیزات کار در ارتفاع باید توسط شخص ذیصلاح بصورت دوره ای مورد بازرسی دقیق قرار گرفته و در صورت مشاهده نقص و یا فرسودگی برای از رده خارج نمودن به کارفرما اعلام نماید.

ماده 11 – کلیه مجریان ذیصلاح مشمول این آیین نامه که عملیات اجرایی آنها در ارتفاع انجام می گیرد موظف می باشند در هنگام انجام کار از کارگران دارای گواهینامه مهارت از سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور یا سایر مراجع ذیصلاح استفاده نمایند .

ماده 12 – عامل کار یا شخص ذیصلاح باید دارای گواهینامه مهارت فنی لازم از مراکز ذیصلاح بوده و توانایی انجام کار مربوطه را داشته باشد .

ماده 13 – کارفرمایان ، مجریان ، پیمانکاران و سایر عوامل اجرایی در محدوده کارگاه و عملیات خود مکلف به جلوگیری از ورود افراد متفرقه می باشند. « مطابق آیین نامه علایم ایمنی در کارگاه‌ها » ضمنا نصب علایم هشداری برای کارگران و افراد متفرقه به نحوی که به سهولت قابل رویت باشد و مانع انجام کار نگردد الزامی است.

ماده 14 – حمل و نقل ، نصب ، جمع آوری ، انبار نمودن و کار با دستگاه ها ، ماشین آلات و تجهیزات کار در ارتفاع باید بگونه ای باشد که خطری را برای کارگران و افراد متفرقه ایجاد نکند .

ماده 15 – پرتاب کردن و رها نمودن هرگونه شی ، ابزار ، لوازم ، تجهیزات و مصالح در حین کار ممنوع است .

ماده 16 – طنابها و کابلها باید در برابر هرگونه سایش ، مواد خورنده ،گرما و شعله مستقیم مقاوم باشند .

ماده 17 – رعایت آیین نامه های مربوط به خطوط برق دار در انجام هرگونه عملیات کار در ارتفاع که افراد و تجهیزات مربوطه در حریم تجهیزات و خطوط برقدار قرار می گیرند ، الزامی است .

ماده 18 – در لبه سقفهای شیب دار باید تجهیزات مناسب و کافی جهت جلوگیری از لغزش و سقوط کارگر و یا ابزار کار پیشبینی شود.

ماده 19 – کارگرانی که بر روی سقفهای شیب دار با شیب بیش از 20 درجه کار میکنند باید مجهز به سامانه محدود کننده و یا متوقف کننده گردند و در صورت امکان تورهای حفاظتی در زیر محل کار آنها نصب گردد.

ماده 20 – حضور فرد دوم روی سطح مبنا در هنگام انجام کار روی جایگاه های کار آویزان ، بالابر های سیار ، برجی الزامی است .

ماده 21 – کارفرما مکلف است نسبت به تهیه و در اختیار قرار دادن وسیله ارتباطی مناسب با فرد ثانوی در زمان انجام عملیات در ارتفاع اقدام نماید . سامانه از قبیل « قابل استفاده یا عدم استفاده »

ماده 22 – کارفرما مکلف است نسبت به نصب تابلو با محتوای موضوعی داربست ، متوقف کننده ، بالابر سیار ، جایگاه کار آویزان و سایر موارد مشابه اقدام نماید.

ماده 23 – هنگام کار در ارتفاع فرد مستقر در جایگاه کار باید متناسب با نوع کار مجهز به وسایل حفاظت فردی از قبیل لباس کار ، هارنس ، کلاه و کفش ایمنی و سایر لوازم حفاظت فردی گردد .

ماده 24 – استفاده از کمربند ایمنی برای عملیات کار در ارتفاع ممنوع بوده فقط در صورتی مجاز است که به عنوان سامانه محدود کننده مورد استفاده قرار گیرد و فرد نباید در وضعیت سقوط قرار گیرد.

 

نردبان

 

ماده 25 – نوع ، جنس و ابعاد ، قابلیت بارگذاری هر پله ، نحوه نصب و نگهداری نردبان باید با شرایط جوی ، محیطی و نوع عملیات متناسب باشد .

ماده 26 – استفاده از نردبان در موارد زیر ممنوع است :

⛔ روی داربست یا جایگاه کار در ارتفاع  
⛔ به عنوان الوار و تخته زیرپایی برای ایجاد جایگاه کار.
⛔ قرار دادن پایه های نردبان بر روی جایگاه کار ناپایدار مانند بشکه ، آجر ، جعبه ، کیسه ، دریچه های آدم رو و موارد مشابه.
⛔ آغشته بودن سطوح مختلف نردبان به لکه چربی ، گریس ، روغن و سایر مواد لغزنده دیگر. 
⛔ معبر و پل ارتباطی بین دو جایگاه کار در ارتفاع .
⛔ استفاده از نردبان معیوب ، شکسته ، پوسیده و ناسالم .
⛔ تکیه گاه فوقانی ناایمن ، سست و لغزنده باشد.

ماده 27 – طول نردبان قابل حمل نباید بیش از 10 متر باشد .

ماده 28 – پایه های نردبان باید بر روی سطوح هموار و همتراز که مقاوم و غیر لغزنده باشد ، قرار گیرد.

ماده 29 – برای تردد و استفاده از نردبان ، کارگر باید همواره روبه نردبان بوده و دارای سه نقطه اتکاء باشد و وضعیت بدن او نباید از محور تقارن نردبان خارج گردد .

ماده 30 – فواصل پله های نردبان از یکدیگر باید مساوی و بین 25 تا 35 سانتیمتر باشد .

ماده 31 – تردد یا استقرار همزمان دو کارگر بر روی نردبان به جزء نردبان ثابت ممنوع است.

ماده 32 – به جزء نردبان طنابی استفاده از سایر نردبان های هنگامی به عنوان جایگاه کار مجاز است که جایگاه کار از پله سوم انتهایی نردبان بالاتر قرار نگیرد .

ماده 33 – استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل باید به گونه ای باشد که زاویه ایجادی بین نردبان با سطح مبنا در حدود 75 درجه بوده و یا شیب آن طوری انتخاب شود که فاصله بین پایه نردبان تا پای سازه یک چهارم فاصله تکیه گاه فوقانی بر روی سازه تا سطح مبنا باشد .

ماده 34 – در صورت اجبار در استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل در زاویه ای بین 75 تا 90 درجه که تکیه گاه تحتانی با سطح مبنا ایجاد می گردد باید نردبان بوسیله اتصالاتی با سازه یا دیوار بصورت ایمن بسته و محکم گردد . 

ماده 35 – در نردبانهای یک طرفه ای که به عنوان معبر استفاده می شود باید انتهای فوقانی آن 1 متر از تکیه گاه بالاتر بوده و به نحو ایمنی مهار گردد . 

ماده 36 – اتصال دو نردبان یک طرفه به یکدیگر به منظور افزایش طول آن ممنوع است .

ماده 37 – همتراز نمودن پایه های نردبان یک طرفه قابل حمل در سطوح با شیب بیش از 16 درجه ممنوع بوده و برای کمتر از آن باید از گوه مناسب استفاده شود .

ماده 38 – استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل در امتداد سطح شیبدار با شیب بیش از 6 درجه ممنوع است.

ماده 39 – نردبان ثابت با طول بیش از 3 متر باید مجهز به سامانه متوقف کننده از سقوط باشد و در فواصل حداکثر 9 متری یک پاگرد و هر قطعه از نردبان بین دو پاگرد به نحوی نصب گردند که در امتداد قطعه قبلی نباشد .

ماده 40 – برای نردبان ثابت عمودی که بیش از 2/2 متر ارتفاع دارد  باید حفاظهای حلقوی یا مربعی شکل نصب شود بطوریکه با فواصل حداکثر 0/9 متری ازیکدیگر و با بستهایی در طول محفظه مهار شده تا احتمال سقوط کارگر ازبین حفاظ وجود نداشته باشد . 

ماده 41 – در نردبانهای ثابت که مجهز به نرده جانبی هستند و امکان نصب حفاظ های حلقوی یا مربعی شکل وجود ندارد کارگر باید به حمایل بند کامل بدن ( هارنس ) و طناب ایمنی با تجهیزات خود جمع شونده تجهیز گردد .

ماده 42 – طول نردبان طنابی نباید بیش از 30 متر باشد .

ماده 43 – استفاده از نردبان طنابی هنگامی مجاز است که امکان استفاده از سایر نردبانها میسر نباشد .

ماده 44 – استفاده از نردبان با پله طنابی ممنوع است .

ماده 45 – پله نردبان طنابی باید از جنس مقاوم بدون ترک خوردگی و پوسیدگی باشد .

ماده 46 – نگهدارنده های نردبان طنابی باید بصورت محکم و ایمن در بالای هر پله بسته شده باشد.

ماده 47 – در موقع استفاده از نردبان پله مرغی بر روی سقفهای شیبدار باید نردبان مذکور از راس شیب تا لبه انتهایی آن ادامه داشته و بصورت ایمن مهار گردد .

ماده 48 – پلکان منهول باید دارای مشخصات زیر باشد : 

✔️ توسط دیواره ها و اطراف کاملا احاطه شده باشد .
✔️ عرض پله باید بین 40 تا 50 سانتیمتر باشد.
✔️ فاصله نصب اولین پله از کف نباید بیش از 20 سانتیمتر باشد.
✔️ سطح مقطع دایره ای پله باید حداقل 3/14 سانتیمترمربع باشد .
✔️ در بالاترین نقطه بعد از آخرین پله بالایی محلی برای قرار دادن موقت دو عدد دسته یک متری برای سهولت ورود و خروج تعبیه گردد.

جایگاه کار 

ماده 49 – کلیه جایگاه های کار در ارتفاع باید دارای محل استقرار ، پاخور ، نرده حفاظتی و راه دسترسی ایمن مطابق با استاندارد های معتبر باشد .

ماده 50 – اطراف جایگاه کار باید دارای حفاظ متناسب با نوع کار و ایمن باشد و همچنین جایگاه کار و کارگران مربوطه به سامانه متوقف کننده از سقوط تجهیز گردند .

ماده 51 – عرض جایگاه کار باید متناسب با نوع کار انتخاب شده و در هیچ حالتی نباید از 60 سانتیمتر کمتر باشد.

ماده 52 – پوشش های کف که برای جایگاه کار استفاده می شوند باید حداقل روی سه تکیه گاه نگهداری شوند ، مگر آنکه فاصله بین تکیه گاه ها متناسب با ضخامت الوار و به گونه ای باشد که خطر شکم دادگی بیش از حد یا بلند شدن تخته وجود نداشته و از مقاومت و استحکام کافی برخوردار باشد.

ماده 53 – فاصله بین دیوار و جایگاه کار به جزء دیوارکوب و نردبانی باید طوری باشد که امکان سقوط کارگر در هیچ حالتی از جایگاه کار ممکن نباشد و در مواردی که کار بر روی جایگاه کار بصورت نشسته انجام می شود نباید این فاصله بیش از 45 سانتیمتر باشد .

ماده 54 – برای جلوگیری از وقوع حوادث احتمالی ، فضای جایگاه کار باید عاری از هرگونه حفره ، دست انداز ، پیش آمدگی و سایر موارد مشابه باشد .

تبصره : محل ورود افراد از راه دسترسی به جایگاه کار باید دارای حفاظ یا سرپوش لولایی مناسب و ایمن باشد .

ماده 55 – نصب سرپوش حفاظتی در لبه خارجی جایگاه کار الزامی است .

ماده 56 – تیرهای پیش آمده جایگاه کار آویزان باید دارای مقاومت ، استحکام کافی و پایداری بوده و با اتصالات مناسب به تکیه گاهی ایمن متصل و مهار گردند .

ماده 57 – انتهای هریک از تیرهای پیش آمده جایگاه کار آویزان باربر بایدمجهز به قطعه متوقف کننده باشد .

ماده 58 – طناب جایگاه کار آویزان باید مطابق با شرایط ذیل باشد :

✔️ با ضریب اطمینان 10 برای رشته ای و فیبرها و ضریب اطمینان 6 برای سیم فولادی
✔️ حداقل دو دور انتهای طناب روی قرقره یا پولی باقی مانده باشد .
✔️ فاصله طنابها از یکدیگر حداکثر 3/5 متر.

ماده 59 – فاصله جایگاه کار آویزان از سازه باید به گونه ای باشد که به هیچ عنوان احتمال تماس یا برخورد جایگاه کار با سازه وجود نداشته باشد .

ماده 60 – در صورت عدم استفاده از جایگاه کار آویزان باید نسبت به جمع آوری یا مهار آن به سازه اقدام گردد .

ماده 61 – کشنده های موتوری ( وینچ )یا تجهیزات بالابر جایگاه کار آویزان باید بصورت مناسبی روی تکیه گاه متصل ، مهار و قابل بهره برداری باشند .

ماده 62 – استقرار بیش از دو نفر در جایگاه کار آویزان با راه انداز دستی ممنوع است .

ماده 63 – کلیدهای قطع و وصل جایگاه کار آویزان باید به گونه ای باشد که پس از برداشتن فشار دست از روی آن موتور فورا متوقف شده و جایگاه را بصورت ایمن نگه دارد .

ماده 64 – طنابهای جایگاه کار آویزان باید به مرکز تیر های پیش آمده متصل شده و نیروهای حاصل از این اتصال باید مستقیما به قرقره انتقال یابد .

ماده 65 – جایگاه کار دیوار کوب باید از جنس فلز مقاوم با عرض حداکثر 75 سانتیمتر قادر به تحمل حداقل نیروی 175 کیلوگرم وارده به قسمت جلوی آن باشد .

ماده 66 – چنانچه جایگاه کار در مکانی قرار گیرد که زیر آن آب یا خطر غرق شدگی وجود دارد کارفرما مکلف است جلیقه نجات برای عامل کار در ارتفاع و تیم امداد و نجات با تجهیزات مناسب فراهم نماید.

ماده 67 – جایگاه کار باید کاملا تمیز و عاری از هرگونه مواد لغزنده بوده و از سقوط اشیاء و عدم تعادل فرد روی آن جلوگیری نماید .

 

داربست 

ماده 68 – کارفرما مکلف است نسبت به نصب تابلو با مشخصات زیر که توسط مجری ذیصلاح به داربست نصب گردیده اقدام نماید :

◀ نام شرکت 
◀ نام و نام خانوادگی مدیر مسئول 
◀ نام و نام خانوادگی مسئول فنی 
◀ تلفن تماس شرکت 
◀ آدرس شرکت 

ماده 69 –برپایی ، جمع آوری و نگهداری و هرگونه تغییر در سازه داربست باید تحت نظارت و سرپرستی شخص ذیصلاح انجام گردد .

ماده 70 – شخص ذیصلاح باید از استحکام کافی سازه داربست قبل از شروع به کار ، هنگام تعویض اجزاء ، وقفه طولانی در استفاده از آن یا قرار گرفتن در شرایط جوی نامساعد اطمینان حاصل نموده و مستندات تایید استحکام سازه مذکور باید در کارگاه و شرکت مجری نگهداری شود.

ماده 71 – داربست باید بر روی سطوح مناسب ، صاف ، هموار و غیر شیبدار برپا گردیده و دارای کفشک ( تکیه گاه ) باشد تا از نوسانات ، جابجایی و لغزش آن جلوگیری بعمل آورده و نصب پایه ها بر روی آجر ، بشکه ، جعبه ، دریچه های آدم رو و سایر موارد مشابه به عنوان تکیه گاه پایه داربست ممنوع است .

ماده 72 – داربست ها به جزء داربست نردبانی باید از تمامی اجزاء زیر برخوردار باشند :

✅ کف پایه یا کفشک ( به غیر از دیوار کوب ، معلق ، آویزان )
✅ پایه 
✅ تیر باربر 
✅ تیر افقی 
✅ میله اتصال 
✅ میله بالایی 
✅ میله میانی 
✅ صفحات پاخور 
✅ حفاظ مناسب بین میله میانی و پاخور 
✅ راه دسترسی مناسب و ایمن 
✅ پوشش کف محل استقرار کارگر و مصالح مقاوم و مناسب با نوع کار و تعداد کافی 
✅ لوله مهار 
✅ بادبندهای عمودی ، افقی ، عرضی ، طولی و مورب 
✅ بالشتک ( به غیر از دیوار کوب ) 
✅ بست و اتصالات 

ماده 73 – دهانه داربست یا فاصله دو پایه عمودی داربست نباید بیش از 2/4 متر باشد .

ماده 74 – در صورت نیاز به نصب هرگونه تجهیزات روی داربست شخص ذیصلاح باید استحکام ، مقاومت و مهار اجزاء آن را کنترل و بررسی نموده و مجوز نصب را بر روی داربست صادر نماید .

ماده 75 – در برپایی ، استفاده و جمع آوری داربست رعایت موارد زیر الزامی است :

🟠 جمع آوری تجهیزات و مصالح از روی داربست بعد از اتمام کار روزانه 
🟠 کشیدن تمامی میخها از قطعات پیاده شده چوبی 
🟠 توزیع بار بصورت یکنواخت بر روی داربست 
🟠 تعبیه بالشتک مخصوص در زیر کابل یا طناب داربست به لحاظ احتمال بریدگی و سایید گی 
🟠 عدم انجام کار بر روی داربست معیوب و ناقص 
🟠 تعطیل نمودن کار بر روی داربست در شرایط جوی نامساعد 
🟠 عدم بارگذاری بیش از حد مجاز طراحی بر روی داربست 

ماده 76 – داربست باید قادر به تحمل حداقل 4 برابر بار وارده ( مصالح و وزن کارگر ) باشد .

ماده 77 – داربستها باید سالم و عاری از هرگونه عیب و نقص نظیر ترک خوردگی ، زنگ زدگی ، له شدگی ، پوسیدگی و سایر عیوب ظاهری بوده و بطور مطمئن مهار و بهم متصل شده و امکان جابجایی و لغزش در حین انجام کار وجود نداشته باشد .

ماده 78 – در صورتی که در حین حمل بار بسمت بالا و پایین امکان برخورد آن با داربست وجود داشته باشد سراسر مسیر باید با نرده های حفاظتی عمودی پوشیده شود .

ماده 79 – داربست ها به جز نردبانی باید از لوله مهار و بادبند های مناسب ( مورب ، عمودی ، افقی ، طولی و عرضی )برای جلوگیری از حرکت جانبی برخوردار باشد . 

ماده 80 – استفاده از لوله های مهاری و دستکها برای اتصال به سازه به منظور پایداری و ثبات کامل داربست الزامی است.

ماده 81 – طول دستکهایی که در داخل دیوار برای اتصال داربست با سازه به عنوان مهار یا پوشش فاصله بین داربست تا سطح سازه استفاده می شود ، نباید از 150 سانتیمتر بیشتر باشد.

ماده 82 – جایگاه کار در داربست باید حداقل یک متر پایینتر از انتهای پایه های عمودی قرار گیرد.

ماده 83 – هر پایه داربست باید دارای کفشک دایره ای شکل به مساحت حداقل 150 سانتیمتر مربع یا مربعی شکل به مساحت حداقل 175 سانتیمتر مربع با ضخامت حداقل 5 میلیمتر بوده و از جنس مقاوم باشد .

ماده 84 – در اماکنی که افراد زیر داربست مشغول بکار هستند راه عبوری یا راه دسترسی داربست را باید با استفاده از حفاظ های مناسب ایمن نمود .
تبصره : در صورت استفاده از شبکه های فلزی به عنوان حفاظ باید چشمی های شبکه مذکور حداکثر 2 سانتیمتر مربع باشند .

ماده 85 – برای دسترسی به تراز بالاتر در کلیه داربست ها به جزء نردبانی باید از نردبان ثابت با پاگرد حفاظ دار ایمن استفاده گردد .

ماده 86 – در صورت استفاده از راه پله به عنوان راه دسترسی در داربست این راه پله ها باید دارای شرایط ذیل باشند:

✅ ارتفاع پله 15 سانتیمتر 
✅ کف پله به طول حداکثر 30 سانتیمتر 
✅ نرده راه پله به ارتفاع حداکثر 110 سانتیمتر و در سطوح شیب دار حداقل ارتفاع 75 سانتیمتر 

ماده 87 – انتقال یا جابجایی داربست های متحرک چرخدار با نفر مستقر شده روی آن ممنوع است .

ماده 88 – تمامی داربست ها به جزء داربست متحرک باید در دو جهت عمودی و افقی به سازه محکم مهار شوند .

ماده 89 – حداکثر ارتفاع مجاز برای داربست متحرک برجی 9/6 متر بوده و برای ارتفاع بیش از آن داربست مذکور باید مهار گردد.

ماده 90 – در داربست برجی متحرک نسبت ارتفاع به عرض نباید بیش از 3 به 1 باشد .

ماده 91 – کلیه چرخهای داربست متحرک باید به مجهز به قفل مناسب بوده و قطر خارجی چرخها نباید از 12/5 سانتیمتر کمتر باشد .

ماده 92 – در داربست برجی ثابت نسبت ارتفاع به عرض نباید بیش از 4 به 1 باشد .

ماده 93 – حداکثر ارتفاع داربست برجی ثابت در حالت آزاد نباید بیش از 12 متر باشد .

روش دسترسی با طناب 

ماده 94 – شخص ذیصلاح باید نسبت به ایجاد نقاط تکیه گاهی ایمن ، نصب و جمع آوری طناب های عملیات و پشتیبان برای عامل کار در ارتفاع اقدام نماید.

ماده 95 – شخص ذیصلاح باید قبل از شروع هر شیفت کاری نسبت به ابلاغ دستورالعمل اجرایی شروع به کار عامل کار در ارتفاع اقدام نموده و مجوز شروع به کار وی را صادر نماید .

ماده 96 – در عملیات دسترسی با طناب حضور تیم یا فرد نجات دهنده الزامی است .

ماده 97 – عامل کار در ارتفاع باید همواره دارای حداقل دو نقطه اتکاء یا تماس بوده و هر یک از نقاط اتکاء باید بصورت مجزا به یک تکیه گاه ایمن متصل شده باشند .

ماده 98 – استفاده بیش از یک نفر به صورت همزمان از یک طناب ممنوع است .

سامانه متوقف کننده و محدود کننده سقوط 

ماده 99 – سامانه متوقف کننده از سقوط باید دارای حداقل فاصله ایمن بوده و از اجزاء زیر تشکیل شده باشد : 

◀ طناب ایمنی افقی و عمودی 
◀ لنیارد نگهدارنده 
◀ ابزار قفل شونده 
◀ کمربند حمایل بند کامل بدن 
◀ شوک گیر 

ماده 100 – سامانه متوقف کننده از سقوط باید مطابق با شرایط زیر تهیه و آماده شده و در اختیار بهره بردار قرار گیرد :

✔️ بصورت ایمن به نقطه تکیه گاهی متصل گردیده و نیروی 2000 کیلو گرمی را تحمل نماید .
✔️ طناب ایمنی افقی محکم بسته شده باشد .
✔️ طناب استاتیک حداکثر 2000 کیلوگرم بار وارده را تحمل نماید .

ماده 101 – شخص ذیصلاح موظف است سامانه متوقف کننده از سقوط را قبل از هر شیفت کاری بازرسی و کنترل نموده و از ایمن بودن آن اطمینان حاصل نماید .

ماده 102 – در ارتفاع بیش از 1/2 چنانچه سامانه متوقف کننده از سقوط مجهز به شوک گیر نباشد این سامانه باید سطح شوک وارده را در شرایط سقوط به مقدار کمتر از 400 کیلوگرم کاهش دهد.

ماده 103 – فواصل سقوط آزاد و سقوط ناشی از شوک گیر در ارتفاع بیش از 1/2 متر ، نباید بیش از فاصله بین جایگاه کار و سطح مبنا باشد .

ماده 104 – پس از وقوع سقوط بر روی شوک گیر و در صورت استفاده از آن باید این ابزار از رده خارج شده و تعمیر آن ممنوع است .

ماده 105 – سامانه متوقف کننده از سقوط باید دارای شرایط زیر باشد :

✅ مطابق با استاندارد های معتبر در خصوص طناب ایمنی عمودی و ریل ها
✅ طنابها در قسمت پایینی بهم تابیده نشده باشند
✅ بصورت ایمن به نقطه تکیه گاهی متصل گردد
✅ گره نداشته و لغزنده و روغنی نباشد
✅ برای ازدیاد طول طناب ، طنابها بهم گره زده نشوند
✅ بوسیله پوشش های مناسب از لبه های برنده و تیز محافظت شود
✅ بوسیله رنگ بندی ، طناب ایمنی مشخص گردد .
✅ به سطح ایمن زیر ناحیه کاری کارگر متصل گردد .

ماده 106 – استفاده همزمان افراد از طناب ایمنی عمودی در سامانه متوقف کننده از سقوط ممنوع است .

ماده 107 – در نصب طناب ایمنی باید حداقل فاصله ایمن تا سطح منبا ( 1/2 متر + طول لنیارد نگهدارنده بیشترین ازدیاد طول شوک گیر + 2/5 متر) در نظر گرفته شود.

ماده 108 – میزان شکم دهی طناب ایمنی افقی در بین دو نقطه تکیه گاهی ، نباید بیش از 2

ماده 109 – طناب ایمنی باید به نقاط تکیه گاهی مناسب از سازه که حداقل قادر به تحمل نیروی 2200 کیلوگرمی می باشد متصل گردد .

ماده 110 – طناب نیمه استاتیک در سامانه متوقف کننده از سقوط باید دارای شرایط زیر باشد :

✳️ قطر طناب باید حداقل 13 میلیمتر باشد
✳️ مجهز به طناب پشتیبان عمودی برای حداقل هر 9 متر باشد.
✳️ حداکثر تغییر شکل هنگام کشیده شدن نباید بیش از 40 میلیمتر به ازاء هر 9 متر طول باشد
✳️ مجهز به پوشش حفاظتی مناسب که طناب را از بریدن و ساییدگی محافظت نماید
✳️ مطابق با استانداردهای معتبر باشد .

ماده 111 – کمربند حمایل بند کامل بدن ( هارنس ) مورد استفاده در سیستمهای متوقف کننده از سقوط باید دارای حلقه سینه ای بوده و ابزار متوقف کننده سقوط به این حلقه های سینه ای یا پشتی متصل گردد.

ماده 112 – کمربند حمایل بند کامل بدن ( هارنس ) مورد استفاده در سیستم‌های محدود کننده باید دارای حلقه شکمی باشند.

تور ایمنی 

ماده 113 – هنگامی که کارفرما تور ایمنی را روی ناحیه کاری نصب می کند باید مطمئن باشد که :

✔️ تورایمنی حداقل 2/4 متر و حد اکثر 4/6 پایین تر از ناحیه یا تراز کاری نصب شده باشد .
✔️ تور ایمنی باید 2/4  متر از هر طرف از کنارهای ناحیه کاری بیشتر ادامه داشته باشد.
✔️ تور ایمنی که از چندین تور تشکیل می شود باید بصورت ایمن بهم متصل شده بطوریکه توانایی جذب نیروی برابر یا بزرگتر را داشته باشند .

ماده 114 – در مواقعی که افراد به تراز زیرین ناحیه کاردسترسی دارند و احتمال خطر سقوط مصالح روی سر آنها وجود دارد کارفرما مکلف است نسبت به نصب تور جمع آوری نخاله در زیر منطقه کاری اقدام نماید.

ماده 115 – تور ایمنی باید بگونه ای نصب شود که بین کارگر و تور هیچ مانعی وجود نداشته باشد.

بالابرهای سیار

ماده 116 – بالابرهای سیار باید دارای حداقل چهار چرخ و اهرم تراز کننده بوده و به مکانیزم قفل شونده و محدود کننده شعاع حرکت بازو مجهز باشند .

ماده 117 – بالابرهای سیار باید مجهز به حس گرهای فعال وزن بار و گشتاور بوده تا درصورت افزایش وزن و نامتعادل شدن سکوی کار از ادامه کار و واژگونی دستگاه جلوگیری بعمل آورد .

ماده 118 – بالابرهای سیار باید مجهز به پلکان ایمن برای رسیدن فرد به جایگاه کار باشد .

ماده 119 – بالابرهای سیار باید مجهز به حس گرهای محدود کننده ارتفاع بوده تا درصورت افزایش غیر مجاز ارتفاع سکوی کار از ادامه کار دستگاه جلوگیری بعمل آورد .

ماده 120 – بالابرهای سیار باید به حس گرهای فعال حرکت روی سطح زمین مجهز بوده تا در صورت قرارگیری دستگاه در شیب بیش از حد مجاز ، عمل نموده و از ادامه کار آن جلوگیری بعمل آورد .

ماده 121 – بالابرهای سیار باید به دگمه های توقف اضطراری که در دو محل سکوی کار و کنار منبع تغذیه قرار می گیرد مجهز باشد .

ماده 122 – به منظور جلوگیری از واژگونی بالابرهای سیار ، کلیه سیلندرهای هیدرولیک باید به شیرهای قفل کننده حفاظتی تجهیزگردد.

ماده 123 – بالابرهای سیار باید مجهز به سیستم کنترل اضطراری باشد تا در مواقع قطع برق دستگاه یا از کار افتادن موتور و یا هر دو نسبت به جمع کردن دستگاه بصورت ایمن اقدام نماید .

ماده 124 – سیستم فرمان جک های دستگاه بالابر های سیار باید مجهز به حس گر بوده تا در حالت بالابودن سکو ، امکان جمع شدن جکها میسر نگردد .

ماده 125 – کارفرما مکلف است نسبت تهیه دستورالعمل شرکت سازنده برای اجرای نکات ایمنی هنگام کار اقدام و آنرا در اختیار عامل کار در ارتفاع قرار دهد .

ماده 126 – مجری کار با بالابر سیار باید از تردد افراد متفرقه در حریم دستگاه جلوگیری نماید .

ماده 127 – هنگام کار در داخل سکوی بالا بر سیار استفاده از هرگونه نردبان ، زیر پایی و سایر موارد مشابه به منظور افزایش ارتفاع ممنوع می باشد .

ماده 128 – هنگام جابجایی بالابرهای سیار ، نباید فرد در سکوی بالابر مستقر شده باشد .

ماده 129 – کارفرما مکلف است برای استفاده از بالابرهای سیار ماشینی در مکانهای پر تردد از سه نفر به شرح زیر استفاده نماید :

◀ راه انداز دستگاه 
◀ فرد مستقر در جایگاه کار
◀ پرچم دار یا کسی که باید در فاصله 150 متری قبل از خودروی مذکور مستقر شده و با علایم مناسب ، سایرین را از توقف خودرو یا جایگاه کار مذکورمطلع نماید. 

ماده 130 – بر روی بدنه بالابرهای سیار باید لوح شناسایی ، دستور العمل های ایمنی و علائم هشداردهنده مطابق با استاندارد بگونه ای که واضح و خوانا باشد نصب گردد .

ماده 131 – هنگام استقرار بالابر سیار ، عامل کار در ارتفاع باید برای تعادل دستگاه از جکهای تعادلی ، ترمز و گوه ی زیر چرخ استفاده نماید .

ماده 132 – بالا رفتن و پائین آمدن از مهارها ، ستون ها ، بوم ها و مفاصل سکوی کار بالابر سیار ممنوع است.

ماده 133 – استقرار بالابر سیار ، در صورتی مجاز است که زیر جکها از استحکام کافی برخوردار بوده و شیب مجاز سطح مبنا رعایت شده باشد .

ماده 134 – استفاده از بالابر سیار به عنوان جرثقیل ممنوع است .

ماده 135 – به استناد مواد 91 و 95 قانون کار جمهوری اسلامی ایران ، مسئولیت رعایت مقررات این آیین نامه بر عهده کارفرمای کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه بدلیل عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی ، مکلف به جبران خسارات وارده می باشد .

این آیین نامه مشتمل بر 8 فصل و 135 ماده و 3 تبصره می باشد که به استناد مواد 85 و 91 قانون کار جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ 89/08/10 شورای عالی حفاظت فنی تهیه و در تاریخ 89/11/17 به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده است .

منبع : www.mcls.gov.ir