تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع

کلیه مشاغل موجود در اطراف ما با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند که درصد زیادی از این چالش‌ها باید حذف یا کنترل شوند؛ یکی از مشاغل خطرناک و پرچالش کار در ارتفاع است مانند کسانی که با داربست‌ها کار می‌کنند. برای شناخت مشاغل در ارتفاع باید دانست که کار در ارتفاع بیش از یک متر و بیست سانتی‌متر یک شغل مرتفع به شمار می‌رود و بدیهی است که برای این‌گونه مشاغل تجهیزات مربوط به صعود و سقوط وجود دارد و به‌صورت اصولی باید از همه آنها استفاده شود. خطر و چالش‌های این شغل اجتناب‌ناپذیر بوده و فقط می‌توان با استفاده از لوازم ایمنی خاص، خطرات آن را کاهش داد. درصورتی‌که از داربست‌ها برای ساخت بنا یا نصب پنل‌های روشنایی استفاده شود، طناب‌ها یا سیستم‌های بالابر، کلایمرها و جرثقیل‌ها مکانیسم‌های مکمل خواهند بود.

“”مشاهده انواع ماسک ایمنی نیم صورت“”

نکته اصلی در کار با داربست این است که باید تجهیزاتی به کار برده شوند که امنیت نیروی انسانی افزایش پیدا کند. بعد از اهمیت تجهیزات ایمنی، تخصص نیروی انسانی در صعود از داربست نیز اهمیت بسزایی خواهد داشت. استفاده از ابزار ایمنی برای کار در ارتفاع باید در اولویت و جز قوانین کاری قرار بگیرد و تمامی نیروی انسانی آن را رعایت کنند تا خطرات احتمالی به کمترین درصد خود برسند. استفاده از طناب در داربست‌ها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد اما با خطرات بیشتری مواجه خواهد شد. کلایمر نیز علاوه بر حمل اجسام سنگین ممکن است احتمال سقوط فرد را افزایش دهد.

انجام مشاغل مرتفع شرایط خاصی دارد که فرد مدنظر باید دارای این شرایط باشد. علاقه‌مندی، عدم ترس از ارتفاع و شرایط جسمی سالم از شروط اصلی برای انجام کار در داربست است. انجام کار در ارتفاع نیازمند شرایط اقلیمی مساعد بوده و نمی‌توان در هنگام طوفان یا باران به کار روی داربست‌ها ادامه داد.

انواع تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع

طیف وسیعی از وسایل ایمنی برای کار در ارتفاع ابداع شده‌اند که امروزه توسط نیروی انسانی شاغل در این حوزه به کار برده می‌شوند. یکی از این تجهیزات، اتصالاتی است که برای کار در ارتفاع مفید واقع می‌شود. قدم اول در به‌کارگیری تجهیزات ایمنی، استفاده از همین اتصالات است. فولاد، نیکل و آلیاژ آلومینیوم جنس سازنده این اتصالات بوده و قادر به پیوند دادن قسمت‌های اصلی تجهیزات ایمنی به یکدیگر هستند.

قطعات فلزی اتصالات برای اتصال یک هارنس به طناب‌های نجات لازم است. نمونه‌های جدید اتصالات فلزی دارای قفل‌های ایمنی هستند که برای کاربران، اطمینان خاطر به وجود می‌آورند. ابتدایی‌ترین نیاز برای صعود در ارتفاع وجود طناب‌های محکم است تا در زمانی که قصد بالارفتن از داربست وجود دارد، طناب‌های دسترسی مفید واقع شوند. دو روش مجزا برای استفاده از طناب‌های دسترسی وجود دارد. یک طناب در همان حالت دسترسی مورداستفاده قرار می‌گیرد و قسمت دوم در نقش طناب پشتیبان خواهد بود.

طناب‌های پشتیبان برای اتصالات کمربندهای صعود و سقوط به محل کار یا تغییر موقعیت دادن در مواقع لزوم، به کار می‌روند. طناب‌های متعددی در صعود به داربست مورداستفاده قرار می‌گیرند که انواع آن عبارت‌اند از: طناب‌های پشتیبانی، استاتیکی، دینامیکی، عملیاتی و ایمنی و درنهایت طناب‌های تکیه‌گاه.

“”مشاهده انواع لباس کار“”

کلاه ایمنی

یک اصل مهم و غیرقابل‌انکار در ایمنی کار در ارتفاع استفاده از کلاه‌های ایمنی است. ویژگی مهم کلاه‌های این است که باید در برابر ضربات و فشار اجسام تیز مقاوم باشند. کلاه‌های ایمنی که برای کار در ارتفاع ساخته شده‌اند، بدون لبه هستند تا در هنگام کار، گستره بینایی کارگران کاهش نیابد. مقاومت در برابر جریان الکتریکی و حریق، بندهای چرمی برای قفل شدن زیر گلو و وزن ۴۳۰ گرمی از دیگر ویژگی‌های کلاه ایمنی هستند و برای نیروی انسانی در کاربردهای مختلف، ۳ نوع کلاه ایمنی وجود دارد.

نوع A کلاه‌های ایمنی هستند که در برابر نفوذ عوامل مزاحم و انواع برخورد در حین کار مقاوم هستند و قادر به حفاظت از انسان در برابر جریان برق ۲۲۰۰ ولتی می‌باشند. حفاظت با درصد بیشتر مختص کلاه‌های ایمنی نوع B هستند که می‌توانند در اشتعال و ولتاژهای بالای جریان الکتریکی مقاومت کنند. کلاه‌های ایمنی که وزن کمتری داشته باشند و با روش‌های راحتی مورداستفاده قرار می‌گیرند، کلاه‌های ایمنی نوع C هستند. این دسته از کلاه‌های ایمنی با اینکه در برابر فشار و ضربه مقاومت می‌کنند اما قادر به دفع مضرات ناشی از ولتاژ‌های بالای برق نیستند. از این کلاه‌های ایمنی اغلب در محیط پالایشگاه و کارگران صنایع شیمیایی و فضای داخلی ساختمان‌سازی به کار می‌روند که صدمات ناشی از آن به‌خاطر سقوط اجسام است.

لنیارد

اتصالات با ساختمان یا سازه اصلی و پیوند میان نیروی انسانی با نقطه اصلی کار، توسط لنیاردها انجام می‌شود که استفاده از آن در هنگام کار، مزاحمت را برای سایر کارگران کاهش می‌دهد. لنیاردها دارای تاریخ انقضای ۵ ساله هستند که باید هر بار قبل از استفاده شدن زمان تولید شدن آن چک شود. اغلب لنیاردهای سه قلاب برای متصل شدن دارند اما در برخی موارد ممکن است دو قلاب داشته باشند. لنیاردهایی که سه قلاب دارند، دو قلاب در بالای آن قرار می‌گیرد تا به طناب متصل شود و قلاب آخری که همان کارابین است در قسمت پایینی قرار خواهد گرفت تا کمربند را متصل کند.

انواع اتصالات و نحوه متصل شدن آن به طناب و کمربند کار آسانی نیست و باید با رعایت اصول ایمنی انجام گردد. برای اتصالات لنیاردها حتماً باید دو نقطه متصل‌کننده به سازه اصلی وجود داشته باشد. طبیعتاً هراندازه نقاط متصل‌کننده بیشتر باشند، ایمنی فرد نیز افزایش پیدا می‌کند. استفاده از نقاط دوگانه متصل‌کننده به دلیل حرکت آسان‌تر میان قسمت‌های مختلف سازه است بدون اینکه حادثه‌ای رخ دهد.

کمربند ایمنی

پایین آمدن استاندارد یا سقوط از ارتفاع، تجهیزات ایمنی خاص خود را اقتضا می‌کند که همانا کمربندهای ایمنی هستند و بدون ایجاد چالش، ارتفاع فرد را کاهش می‌دهد. الیاف مصنوعی یا طبیعی به همراه ترکیبات پلیمری در ناحیه کمر، اجزایی هستند که یک کمربند ایمنی را تشکیل می‌دهند.

یک نکته استفاده از کمربند ایمنی این است که قبل از رفتن به ارتفاع از محکم بودن کمربند در ناحیه کمر اطمینان حاصل شود. در هنگام بستن کمربند فاصله آن با جناغ سینه باید به‌اندازه یک‌دست باشد و هیچ‌گونه پیچ‌خوردگی در سطح آن نباشد تا به‌درستی چفت شود. برای کاهش آسیب به قسمت‌های پایینی بدن بالاخص پاها، لازم است تا کمربند میان دو ران پا بسته شود تا ایمنی فرد به طور اکمل رعایت گردد.

کمربند ایمنی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی موجود برای کار در ارتفاع است و در هنگام استفاده از آن نباید به روغن، رنگ یا گریس آلوده باشد. در صورت وجود مواد لغزنده مانند موارد گفته شده بر روی کمربند ممکن است که با لباس ایمنی هماهنگ نشده و لغزندگی ایجاد کنند و منجر به کاهش ارتفاع غیراستاندارد شوند.

هارنس

کار در ارتفاع دو مرحله دارد، صعود و سقوط که هرکدام از مراحل باید با استانداردهای خاصی انجام شود و از تجهیزات ایمنی خاصی برخوردار باشند. سقوط و کاهش ارتفاع در هنگام کار مرتفع اهمیت بسیاری داشته و برای آن ابزار ایمنی خاص وجود دارد. یکی از این ابزارآلات ایمنی، هارنس است که در زمره ابزار جلوگیری کننده از سقوط به شمار می‌روند. حالت ارگونومی خاص هارنس سبب می‌شود در هنگام کاهش ارتفاع، فشار وارده بر کمر و قسمت بالایی بدن به سینه و قسمت‌های دیگر توزیع شود و یا در بخش ران‌ها فشار کمتری به پا وارد شود و سلامت آن تضمین شود.

ایمنی هارنس از کمربندهای ایمنی بیشتر بوده و برای کار در ارتفاع ابزار مناسبی خواهد بود. اتصال به تجهیزات ایمنی برای کار در ارتفاع به‌صورت مستقیم امکان‌پذیر نیست و باید حتماً از پوشش‌هایی استفاده شود که بین بدن فرد و ابزار ایمنی، پیوند برقرار کند. الیاف پلیمری سازنده پوشش هارنس هستند که منجر به استحکام بالا در جنس آن گردیده است. این پوشش بالای ران پا را تا کتف عایق کرده و قلاب‌هایی بر روی آن وجود دارد که کارگر را به تجهیزات ایمنی دیگر مانند طناب و لنیارد متصل می‌کند. پشت کمر، پهلوها و جلوی فرد قسمت‌هایی هستند که قلاب‌ها برای متصل کردن آنها به طناب وجود دارند.

میزان استحکام طناب و تسمه، نوع متریال سازنده، سبک دوخت، ضریب ایمنی و کیفیت هارنس از جمله نکاتی است که باید در هنگام هارنس‌ها، مدنظر قرار بگیرد. یک کاربرد دیگر هارنس‌ها استفاده از آن برای نجات اشیا یا حیوانات کوچک از چاه‌های کم‌عمق است.

کاربین

همان گونه که گفته شد در لنیاردهای که سه قلاب دارند، قلاب پایینی در نقش کاربین قرار می‌گیرد. کاربین در واقع یک ابزار به‌صورت حلقه است که برای متصل کردن قسمت‌های مختلف ابزار ایمنی به کار می‌رود و برای ایمنی بالاتر از قفل خودکار برخوردار است که به‌صورت مارپیچی تولید شده است. اتصالات مطمئن و سریع در هنگام کار در ارتفاع و تنوع بالا در متریال و انواع این کاربین‌ها، منجر به اهمیت آنها در ابزار ایمنی گردیده است و وجود سیستم قفل خودکار در آنها نیز، امنیت کار را افزایش داده است. ساختار فیزیکی و ظاهری کاربین‌ها به‌صورت بیضی و موازی است که تراورس‌ها و میانی‌ها اغلب از نوع موازی آن استفاده می‌کنند. مقاومت کاربین موازی در حدود ۱۳۰۰ کیلوگرم و مقاومت نوع موازی آن ۱۷۰۰ کیلوگرم خواهد بود.

شوک گیر

چالش بزرگ کار در ارتفاع، مسئله کاهش ارتفاع است به صورتی که شباهتی به سقوط نداشته باشد! یکی از ابزارهای ایمنی که برای کاهش آسیب و ضربات هنگام سقوط و کاهش ارتفاع به کار می‌رود، شوک گیر است؛ شوک گیرها از تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع به شمار می‌روند و اثر نیروی ضربات حاصل از کاهش ارتفاع ناگهانی را کاهش می‌دهند.

 ابزاری که شوک ضربات را جذب می‌کند، باید همواره برچسبی داشته باشد که بیانگر تاریخ آخرین بازرسی آن است. درصورتی‌که چنین برچسبی بر روی شوک‌گیر مشاهده نشد باید موضوع را به کارفرما ارجاع داد تا وی درباره سلامت ابزار تصمیم‌گیری کند.

قلاب

اطمینان حاصل کردن از سلامت قلاب‌ها به منظور صعود از سازه اهمیت بسزایی دارد، به همین علت بایستی قبل از شروع کار آن را بررسی کرد تا ترک، خوردگی نداشته و یا سوراخ نشده باشد. آثار خم‌شدگی و پیچیده شده به همراه سلامت قسمت چشمی و نوک قلاب از الزامات یک قلاب بی‌عیب خواهد بود. باید در هنگام خرید قلاب‌ها، قسمت قفلی آن بررسی شود و به‌گونه‌ای باشد که هنگامی که جسمی در داخل دارد، از آن خارج نمی‌شود.

 اطمینان حاصل کردن از توانایی نگهداری فلز شیطانت بسیار مهم بوده و لازم است که سلامت آن ارزیابی شود تا شیطانک به طور کامل در کنار قلاب بماند. ارزیابی قلاب به این صورت است که باید زه شیطانک را کشید و رها کرد تا پس از رها شدن در داخل قلاب قرار بگیرد.

ابزار صعود به ارتفاع

تجهیزات ایمنی برای کار در ارتفاع از تنوع بالایی برخوردار هستند. یکی از زیرگروه‌های تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع، مربوط به ابزار صعود است. استفاده از ابزار صعود سبب می‌شود تا افزایش ارتفاع به روش استاندارد و اصولی صورت بگیرد. در ادامه مطلب به دلیل الزامی بودن و اهمیت بالای این ابزار به بررسی ویژگی‌ها و استانداردهای آن پرداخته می‌شود.

طبیعتاً ابزاری که برای صعود و فرود به کار می‌روند باید دارای ویژگی‌های استانداردی باشند تا بتواند خطرات حاصل از کار در ارتفاع را کاهش دهند؛ این ویژگی‌ها عبارت‌اند از: تجهیزات توقف خودکار در صعود و فرود، کیفیت بالا در ساخت و استانداردهای وسایل و ترمز گرفتن در هنگام کاهش ارتفاع. یکی از ابزارآلات برای صعود بی‌خطر در ارتفاع و در برخی موارد برای حمل مجروحین در عملیات‌های امدادی کوهنوردان، یومار است.

 جابه‌جایی یومار بر روی سطح طناب به‌راحتی انجام می‌شود و ساخت ظاهری آن به‌صورت مجانب خواهد بود و یک دستگیره برای تسهیل انتقال دارد. وزن یومار ۲۰۰ گرم است و برای نگهداری آن نکات خاصی وجود دارد. در میان یومار نباید گل‌ولای باقی بماند چرا که استحکام آن را کاهش می‌دهد. هنگامی که صعودکنندگان از طناب بالا می‌روند، یومار را درگیر می‌کنند. دسته‌های کمک ارگونومیکی که در اطراف یومار به‌کاررفته، حرکت را تسهیل می‌کند. استقامت بیشتر در هنگام بالارفتن از طناب و کاهش قدرت برای گرفتن طناب از ویژگی‌های کاربردی یومار به شمار می‌رود.

ابزار جلوگیری از سقوط

ابزار فرود مکمل ابزار صعود هستند و باید با همان استحکام و استانداردها به کار برده شوند. یکی از این ابزار جلوگیری کننده از سقوط به نام لایف لاین متحرک، یک سیستم ایمنی است که برای امنیت در کاهش ارتفاع به‌صورت عمودی به کار می‌رود. صدمات ناشی از کاهش ارتفاع غیراستاندارد توسط لایف لاین‌ها کاهش می‌یابد. این لایف لاین دارای یک کارابین مدل K_4A است که با دهانه ۶۰ میلی‌متری خود در انتهای طناب متصل می‌شود. گرب لولایی مدل F-1 در این لایف لاین سبب می‌شود تا اتصالات از هر نقطه طناب به‌آسانی رها شود.

در نهایت وجود یک شوک‌گیر باکیفیت در این ابزار ایمنی سبب می‌شود تا ضرباتی که در اثر کاهش ارتفاع ناگهانی به فرد وارد می‌شود، کمتر شود. یکی دیگر از ابزارهای ایمنی در سقوط، به نام فال ارست شهرت دارد که از پلاستیک فشرده و سیم بکسل فولاد گالوانیزه‌ای سایز ۷/۴ ساخته شده است. یک قلاب کارابین بزرگ این مجموعه را برای کاهش ارتفاع استاندارد، کامل می‌کند.

حلقه اتصالی این فال ارست از جنس ورقه‌های استیل است و برای کارابین‌های بزرگ و متوسط و تسمه‌های تکیه‌گاهی مناسب خواهد بود. فال ارست نوع hra قلاب مخصوصی دارد که با یک سیم بکسل استیلی و یک ساخت آلومینیومی تشکیلات کاملی برای سقوط استاندارد فراهم می‌کند. یک جمع‌کننده دستی برای نوع hra تعبیه شده است که بالا و پایین رفتن فرد را تسهیل می‌کند.

الزام استفاده از تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع

در ابتدا برای آشنایی با کار در ارتفاع و اصول آن به معرفی کلیات و تعاریف آن می‌پردازیم:

كليات و تعاريف 

 

هدف 
هدف از تدوين اين آيين نامه ، ايمن سازي محيط كار و صيانت از نيروي انساني و منابع مادي كشور و پيشگيري از حوادث ناشي از كار در كليه كارگاه هايي مي باشد كه عمليات كار در ارتفاع و فرايندهاي مرتبط ، در آنها انجام مي گيرد .

دامنه شمول
مقررا ت اين آيين نامه به استناد ماده 85 قانون كار جمهوري اسلامي ايران تدوين گرديده و براي كليه كارگاه هاي مشمول قانون مذكور لازم الاجرا مي باشد .

كار در ارتفاع

هر كار يا فعاليتي كه موقعيت انجام آن ، در ارتفاع بيش از 1/2 متر نسبت به سطح مبنا انجام گيرد .

سطح مبنا 

اولين سطح زيرين جايگاه كار يا سكوي كار در ارتفاع ، كه بصورت ايمن گسترش يافته است .

مراجع ذيصلاح آموزشي 
به مراكزي اطلاق مي گردد كه مجوز لازم را از سازمان آموزش فني و حرفه اي كشور يا ساير مراكز بين المللي معتبر اخذ نموده باشند .

مجري ذيصلاح

شخص حقيقي يا حقوقي است كه صلاحيت ، تجربه و مهارت انجام كار را به صورت علمي و فني داشته و مي تواند با استفاده از نيروي كارآمد و شخص ذيصلاح نسبت به انجام عمليات برپايي ، تغييرات و جمع آوري تجهيزات سامانه كار در ارتفاع اقدام نمايد .

شخص ذيصلاح 

متخصصي است با دانش فني و مهارت لازم مطابق با شرايط اين آيين نامه كه با گذراندن دوره هاي آموزشي از مراجع ذيصلاح آموزشي ، توانايي سرپرستي و نظارت بر كار در ارتفاع را داشته باشد . ضمنا نامبرده مي تواند نماينده مجري ذيصلاح يا كارفرما باشد .

عامل كار در ارتفاع

فردي است كه آموزش هاي متناسب با نوع كار در ارتفاع را حسب شرايط گذرانده و نسبت به اخذ گواهينامه مربوط از مراجع ذيصلاح آموزشي اقدام نموده و قادر به انجام كار بصورت ايمن مي باشد .

حفاظت از سقوط
مجموعه تدابير و اقداماتي است كه به منظور پيشگيري از سقوط يا كاهش عوارض و صدمات ناشي از آن انجام مي شود .

روش هاي ايمن انجام كار در ارتفاع

سامانه محدود كننده

سامانه اي است كه از قرارگيري فرد در وضعيت سقوط جلوگيري مي كند و به دو شكل عمومي نظير ، نرده حفاظتي و
فردي شامل نقطه اتصال ، لنيارد و كمربند حمايل بند كامل بدن مورد استفاده قرار مي گيرد .

سامانه متوقف كننده

سامانه اي است كه با استفاده از تجهيزات مناسب ، در صورت انجام سقوط ، با جذب انرژي ناشي از سقوط باعث كاهش شدت صدمات و جراحات وارده به عامل كار در ارتفاع كار مي گردد . كه به دو شكل فردي شامل ،كمربند حمايل بند كامل بدن ، طناب ايمني و نظاير آنها و عمومي مانند تور ايمني مورد استفاده قرار مي گيرد .

دسترسي با طناب

اين روش شامل دو سامانه ايمن مجزا مي باشد : يكي به عنوان طناب دسترسي و ديگري تحت عنوان طناب پشتيبان عمل مي نمايد كه شامل ، كمربند حمايل بند كامل بدن همراه با وسايل ديگري براي صعود و فرود به جايگاه كار ، و يا از آن و نيز موقعيت استقرار مناسب استفاده مي شود .

فاصله ايمن

حداقل فاصله اي است كه براي جلوگيري از برخورد فرد هنگام سقوط با سطح مبنا مورد استفاده قرارمي گيرد .

لنيارد

طناب يا تسمه اي است كه به منظور ايجاد ارتباط بين عامل كار در ارتفاع با نقطه يا طناب تكيه گاه يا سازه ثابت با كمترين ايجاد مزاحمت مورد استفاده قرار مي گيرد .

كمربند ايمني

وسيله اي است از جنس الياف طبيعي يا مصنوعي با تركيبات پليمري كه ناحيه كمر را مي پوشاند .

حمايل بند كامل بدن ( هارنس )

پوششي است از جنس الياف با تركيبات پليمري و مقاوم كه عموما از انتهاي بالاي ران تا روي سطح كتف را پوشانده و توسط قلاب‌هايي كه به روي آن متصل است ، فرد را به ساير تجهيزات سامانه هاي كار در ارتفاع وصل مي كند .

قلاب قفل شونده ( كارابين )

ابزاري است حلقه اي شكل كه براي اتصال اجزاء سامانه هاي كار در ارتفاع به يكديگر ، مورد استفاده قرار مي گيرد و به دو شكل پيچي يا قفل خودكار ، ايمن مي گردد .

شوك گير

ابزاري است كه در روش هاي ايمن انجام كار در ارتفاع ، به منظور كاهش اثر نيروي ضربه حاصل از سقوط ، مورد استفاده قرار مي گيرد .

انواع طناب

تكيه گاهي ، عمليات ، ايمني ، ديناميكي ، نيمه استاتيك ، پشتيبان

طناب تكيه گاهي

طنابي است انعطاف پذير كه از يك سمت به تكيه گاه ايمن متصل گرديده و به منظور حفاظت و محدود سازي فرد در برابر سقوط عمل مي كند .

طناب عمليات

طنابي از نوع تكيه گاهي است كه براي حالت معلق ، موقعيت گيري و محدودسازي فرد در عمليات صعود و فرود مورد
استفاده قرار مي گيرد .

طناب ايمني

طنابي از نوع تكيه گاهي است كه در زمان سرخوردن عامل كار در ارتفاع ، از دست دادن موقعيت اوليه وي عمل نموده و فرد را در حين سقوط متوقف مي نمايد .

طناب ديناميك

طنابي است با خاصيت كشساني كه براي جذب شوك ناشي از سقوط و به حداقل رساندن نيروي برخورد مورد استفاده قرار مي گيرد.

انواع نردبان

يك طرفه قابل حمل ، دو طرفه ، ثابت ، ريلي ، ثابت سقفي ( پله مرغي ) ، كشويي ، طنابي

داربست

ساختاري است موقتي ، كه براي ايجاد يك يا چند جايگاه كار به منظور حفظ و نگهداري كارگران و مصالح در ارتفاع و فراهم نمودن دسترسي كارگران به تراز بالاتر، مورد استفاده قرار ميگيرد و به انواع ثابت ، متحرك ، ديواركوب ، معلق و نردباني تقسيم مي شود.

اجزاء داربست

پايه ، كفشك ، تير ، دستك ، اتصالات يا بست ها ، راه دسترسي ، كف پوش سكو ، پاخور ، تير مياني حفاظتي ، تير بالايي حفاظتي ، بالشتك ، صفحه پايه

بالشتك

صفحه اي است از جنس چوب ، فلز و يا بتن كه براي گسترش بار وارده از لوله پايه يا كفشك به زمين مورد استفاده قرار مي گيرد .

راه دسترسي

براي رسيدن ايمن عامل كار در ارتفاع كار به تراز مربوطه مورد استفاده قرار مي گيرد .

مها

قطعه اي است كه بصورت مايل و افقي در ترازهاي مختلف بر روي داربست نصب گرديده و به عنوان باربر عمل مي كند .

بادبند

قطعه اي است كه در طول ، عرض يا ارتفاع ( عمودي يا مورب ) براي جلوگيري از حركت جانبي در داربست نصب مي گردد .

بالابر سيار

ماشين سياري است كه براي انتقال افراد براي كار در ارتفاع ، از داخل سكو ( محفظه ايمن ) استفاده مي شود با اين ديد كه افراد مي توانند در يك موقعيت دسترسي خاص به داخل سكو سوار يا پياده شوند و به دو گروه اصلي زير تقسيم مي شوند :

🟢 گروه الف : بالابر سياري كه تصوير عمودي مركز ثقل بار همواره داخل خط واژگوني است .

🟢 گروه ب : بالابر سياري كه تصوير عمودي مركز ثقل بار ممكن است خارج از خط واژگوني باشد . و براساس نوع حركت به سه گروه زير تقسيم مي شوند :

◀ نوع اول : بالابر سياري كه حركت آن فقط در موقعيت ترافيكي مجاز مي باشد .
◀ نوع دوم : بالابر سياري كه در زمان بالا بودن سكو مي تواند حركت نمايد و بالابر از مكاني بر روي شاسي كنترل مي شود .
◀ نوع سوم : بالابر سياري كه در زمان بالا بودن سكو مي تواند حركت نمايد و بالابر از درون سكو كنترل مي شود.

ضريب ايمني
نسبتي است كه از تقسيم حداكثر نيروي وارده به سازه كه مي تواند سازه در برابر شكست يا تخريب مقاومت نموده به 2 باشد . ( / نيروي وارده ناشي در زمان بهره برداري كه به همان عضو وارد مي گردد . اين ضريب هرگز نبايد كمتر از 4 ( 280BSEN 92 و A ANSI براساس استاندارد

حد بار كاري

حداكثر باري است كه توسط بخشي از تجهيزات در وضعيت مشخص شده توسط شركت سازنده ، مجاز به بهره برداري و استفاده از دستگاه يا تجهبرات مي باشد .

بار كاري ايمن( SWL )

حداكثر حمل بار در شرايط ايمن كه براي بخشي از تجهيزات ، در وضعيت هاي مشخص در نظر گرفته مي شود.

توجه: كليه واحدهاي مورد استفاده در اين آيين نامه براساس سيستم متريك مي باشد .

الزامات عمومي 

 

ماده 1 – كارفرما مكلف است نسبت به شناسايي و ارزيابي مخاطرات و ايمن سازي محيط كار اقدام نمايد.

ماده 2 – كارفرما مكلف است با استفاده از سامانه هاي انجام ايمن كار در ارتفاع متناسب با نوع كار ، ايمني افرادي كه در ارتفاع بيش از 1/2 متر نسبت به سطح مبنا مشغول كار مي باشند ، را تامين نمايد. 

ماده 3 – كارفرما مكلف است نسبت به تهيه لوازم و تجهيزات استاندارد و متناسب با نوع كار در ارتفاع كه داراي لوح شناسايي حاوي اطلاعات فني بوده و در محل مناسبي از تجهيزات قابل رويت ، نصب شده است را اقدام و در اختيار كارگران قرار دهد .

ماده 4 –كارفرما مكلف است در شرايط جوي نامساعد يا معيوب و ناقص بودن سازه و تجهيزات يا نقص در روش هاي ايمن كار در ارتفاع ، از فعاليت كارگران شاغل در ارتفاع جلوگيري بعمل آورد.

ماده 5 – با عنايت به ماده 88 قانون كار جمهوري اسلامي ايران ، كليه وارد كنندگان ، توليد كنندگان ، فروشندگان ، عرضه كنندگان و بهره برداران از ابزار آلات ، دستگاهها و تجهيزات مربوط به عمليات كار در ارتفاع مكلف به رعايت استاندارد توليد و موارد ايمني و حفاظتي فوق الذكر مي باشند .

ماده 6 – نردبان ، اجزاء داربست ، تجهيزات كار با طناب و ساير تجهيزات و دستگاه‌هاي كار در ارتفاع بايد قبل از هر بار استفاده توسط عامل كار در ارتفاع بازديد شده و در صورت فرسوده يا معيوب بودن ، موضوع را به كارفرما يا نماينده وي گزارش نمايد .

ماده 7 – كارفرما مكلف است پس از اطلاع از فرسوده و معيوب بودن لوازم و تجهيزات كار در ارتفاع با برچسب آنها را از دسترس كارگران خارج و پس از تعمير شدن ، تاييد توسط شخص ذيصلاح مجددا به محل كار منتقل نمايد.

ماده 8 – انجام كليه امور نصب ، راه اندازي ، بهره برداري ، سرويس ، تعمير و نگهداري تجهيزات ، دستگاه و ماشين آلات كار در ارتفاع بايد مطابق با دستور العمل شركت سازنده صورت پذيرد .

ماده 9- كليه متعلقات داربست ، نردبان ، تجهيزات ، ابزار و وسايل كار در ارتفاع بايد قبل از شروع و پس از اتمام كار توسط كارگران و در فواصل معين دوره اي بازرسي و كنترل گردد ومجوز شروع به كار صادر شود .

ماده 10 – كليه لوازم و تجهيزات كار در ارتفاع بايد توسط شخص ذيصلاح بصورت دوره اي مورد بازرسي دقيق قرار گرفته و در صورت مشاهده نقص و يا فرسودگي براي از رده خارج نمودن به كارفرما اعلام نمايد.

ماده 11 – كليه مجريان ذيصلاح مشمول اين آيين نامه كه عمليات اجرايي آنها در ارتفاع انجام مي گيرد موظف مي باشند در هنگام انجام كار از كارگران داراي گواهينامه مهارت از سازمان آموزش فني و حرفه اي كشور يا ساير مراجع ذيصلاح استفاده نمايند .

ماده 12 – عامل كار يا شخص ذيصلاح بايد داراي گواهينامه مهارت فني لازم از مراكز ذيصلاح بوده و توانايي انجام كار مربوطه را داشته باشد .

ماده 13 – كارفرمايان ، مجريان ، پيمانكاران و ساير عوامل اجرايي در محدوده كارگاه و عمليات خود مكلف به جلوگيري از ورود افراد متفرقه مي باشند. « مطابق آيين نامه علايم ايمني در کارگاه‌ها » ضمنا نصب علايم هشداري براي كارگران و افراد متفرقه به نحوي كه به سهولت قابل رويت باشد و مانع انجام كار نگردد الزامي است.

ماده 14 – حمل و نقل ، نصب ، جمع آوري ، انبار نمودن و كار با دستگاه ها ، ماشين آلات و تجهيزات كار در ارتفاع بايد بگونه اي باشد كه خطري را براي كارگران و افراد متفرقه ايجاد نكند .

ماده 15 – پرتاب كردن و رها نمودن هرگونه شي ، ابزار ، لوازم ، تجهيزات و مصالح در حين كار ممنوع است .

ماده 16 – طنابها و كابلها بايد در برابر هرگونه سايش ، مواد خورنده ،گرما و شعله مستقيم مقاوم باشند .

ماده 17 – رعايت آيين نامه هاي مربوط به خطوط برق دار در انجام هرگونه عمليات كار در ارتفاع كه افراد و تجهيزات مربوطه در حريم تجهيزات و خطوط برقدار قرار مي گيرند ، الزامي است .

ماده 18 – در لبه سقفهاي شيب دار بايد تجهيزات مناسب و كافي جهت جلوگيري از لغزش و سقوط كارگر و يا ابزار كار پيشبيني شود.

ماده 19 – كارگراني كه بر روي سقفهاي شيب دار با شيب بيش از 20 درجه كار ميكنند بايد مجهز به سامانه محدود كننده و يا متوقف كننده گردند و در صورت امكان تورهاي حفاظتي در زير محل كار آنها نصب گردد.

ماده 20 – حضور فرد دوم روي سطح مبنا در هنگام انجام كار روي جايگاه هاي كار آويزان ، بالابر هاي سيار ، برجي الزامي است .

ماده 21 – كارفرما مكلف است نسبت به تهيه و در اختيار قرار دادن وسيله ارتباطي مناسب با فرد ثانوي در زمان انجام عمليات در ارتفاع اقدام نمايد . سامانه از قبيل « قابل استفاده يا عدم استفاده »

ماده 22 – كارفرما مكلف است نسبت به نصب تابلو با محتواي موضوعي داربست ، متوقف كننده ، بالابر سيار ، جايگاه كار آويزان و ساير موارد مشابه اقدام نمايد.

ماده 23 – هنگام كار در ارتفاع فرد مستقر در جايگاه كار بايد متناسب با نوع كار مجهز به وسايل حفاظت فردي از قبيل لباس كار ، هارنس ، كلاه و كفش ايمني و ساير لوازم حفاظت فردي گردد .

ماده 24 – استفاده از كمربند ايمني براي عمليات كار در ارتفاع ممنوع بوده فقط در صورتي مجاز است كه به عنوان سامانه محدود كننده مورد استفاده قرار گيرد و فرد نبايد در وضعيت سقوط قرار گيرد.

 

نردبان

 

ماده 25 – نوع ، جنس و ابعاد ، قابليت بارگذاري هر پله ، نحوه نصب و نگهداري نردبان بايد با شرايط جوي ، محيطي و نوع عمليات متناسب باشد .

ماده 26 – استفاده از نردبان در موارد زير ممنوع است :

⛔ روي داربست يا جايگاه كار در ارتفاع  
⛔ به عنوان الوار و تخته زيرپايي براي ايجاد جايگاه كار.
⛔ قرار دادن پايه هاي نردبان بر روي جايگاه كار ناپايدار مانند بشكه ، آجر ، جعبه ، كيسه ، دريچه هاي آدم رو و موارد مشابه.
⛔ آغشته بودن سطوح مختلف نردبان به لكه چربي ، گريس ، روغن و ساير مواد لغزنده ديگر. 
⛔ معبر و پل ارتباطي بين دو جايگاه كار در ارتفاع .
⛔ استفاده از نردبان معيوب ، شكسته ، پوسيده و ناسالم .
⛔ تكيه گاه فوقاني ناايمن ، سست و لغزنده باشد.

ماده 27 – طول نردبان قابل حمل نبايد بيش از 10 متر باشد .

ماده 28 – پايه هاي نردبان بايد بر روي سطوح هموار و همتراز كه مقاوم و غير لغزنده باشد ، قرار گيرد.

ماده 29 – براي تردد و استفاده از نردبان ، كارگر بايد همواره روبه نردبان بوده و داراي سه نقطه اتكاء باشد و وضعيت بدن او نبايد از محور تقارن نردبان خارج گردد .

ماده 30 – فواصل پله هاي نردبان از يكديگر بايد مساوي و بين 25 تا 35 سانتيمتر باشد .

ماده 31 – تردد يا استقرار همزمان دو كارگر بر روي نردبان به جزء نردبان ثابت ممنوع است.

ماده 32 – به جزء نردبان طنابي استفاده از ساير نردبان هاي هنگامي به عنوان جايگاه كار مجاز است كه جايگاه كار از پله سوم انتهايي نردبان بالاتر قرار نگيرد .

ماده 33 – استقرار نردبان يك طرفه قابل حمل بايد به گونه اي باشد كه زاويه ايجادي بين نردبان با سطح مبنا در حدود 75 درجه بوده و يا شيب آن طوري انتخاب شود كه فاصله بين پايه نردبان تا پاي سازه يك چهارم فاصله تكيه گاه فوقاني بر روي سازه تا سطح مبنا باشد .

ماده 34 – در صورت اجبار در استقرار نردبان يك طرفه قابل حمل در زاويه اي بين 75 تا 90 درجه كه تكيه گاه تحتاني با سطح مبنا ايجاد مي گردد بايد نردبان بوسيله اتصالاتي با سازه يا ديوار بصورت ايمن بسته و محكم گردد . 

ماده 35 – در نردبانهاي يك طرفه اي كه به عنوان معبر استفاده مي شود بايد انتهاي فوقاني آن 1 متر از تكيه گاه بالاتر بوده و به نحو ايمني مهار گردد . 

ماده 36 – اتصال دو نردبان يك طرفه به يكديگر به منظور افزايش طول آن ممنوع است .

ماده 37 – همتراز نمودن پايه هاي نردبان يك طرفه قابل حمل در سطوح با شيب بيش از 16 درجه ممنوع بوده و براي كمتر از آن بايد از گوه مناسب استفاده شود .

ماده 38 – استقرار نردبان يك طرفه قابل حمل در امتداد سطح شيبدار با شيب بيش از 6 درجه ممنوع است.

ماده 39 – نردبان ثابت با طول بيش از 3 متر بايد مجهز به سامانه متوقف كننده از سقوط باشد و در فواصل حداكثر 9 متري يك پاگرد و هر قطعه از نردبان بين دو پاگرد به نحوي نصب گردند كه در امتداد قطعه قبلي نباشد .

ماده 40 – براي نردبان ثابت عمودي كه بيش از 2/2 متر ارتفاع دارد  بايد حفاظهاي حلقوي يا مربعي شكل نصب شود بطوريكه با فواصل حداكثر 0/9 متري ازيكديگر و با بستهايي در طول محفظه مهار شده تا احتمال سقوط كارگر ازبين حفاظ وجود نداشته باشد . 

ماده 41 – در نردبانهاي ثابت كه مجهز به نرده جانبي هستند و امكان نصب حفاظ هاي حلقوي يا مربعي شكل وجود ندارد كارگر بايد به حمايل بند كامل بدن ( هارنس ) و طناب ايمني با تجهيزات خود جمع شونده تجهيز گردد .

ماده 42 – طول نردبان طنابي نبايد بيش از 30 متر باشد .

ماده 43 – استفاده از نردبان طنابي هنگامي مجاز است كه امكان استفاده از ساير نردبانها ميسر نباشد .

ماده 44 – استفاده از نردبان با پله طنابي ممنوع است .

ماده 45 – پله نردبان طنابي بايد از جنس مقاوم بدون ترك خوردگي و پوسيدگي باشد .

ماده 46 – نگهدارنده هاي نردبان طنابي بايد بصورت محكم و ايمن در بالاي هر پله بسته شده باشد.

ماده 47 – در موقع استفاده از نردبان پله مرغي بر روي سقفهاي شيبدار بايد نردبان مذكور از راس شيب تا لبه انتهايي آن ادامه داشته و بصورت ايمن مهار گردد .

ماده 48 – پلكان منهول بايد داراي مشخصات زير باشد : 

✔️ توسط ديواره ها و اطراف كاملا احاطه شده باشد .
✔️ عرض پله بايد بين 40 تا 50 سانتيمتر باشد.
✔️ فاصله نصب اولين پله از كف نبايد بيش از 20 سانتيمتر باشد.
✔️ سطح مقطع دايره اي پله بايد حداقل 3/14 سانتيمترمربع باشد .
✔️ در بالاترين نقطه بعد از آخرين پله بالايي محلي براي قرار دادن موقت دو عدد دسته يك متري براي سهولت ورود و خروج تعبيه گردد.

جايگاه كار 

ماده 49 – كليه جايگاه هاي كار در ارتفاع بايد داراي محل استقرار ، پاخور ، نرده حفاظتي و راه دسترسي ايمن مطابق با استاندارد هاي معتبر باشد .

ماده 50 – اطراف جايگاه كار بايد داراي حفاظ متناسب با نوع كار و ايمن باشد و همچنين جايگاه كار و كارگران مربوطه به سامانه متوقف كننده از سقوط تجهيز گردند .

ماده 51 – عرض جايگاه كار بايد متناسب با نوع كار انتخاب شده و در هيچ حالتي نبايد از 60 سانتيمتر كمتر باشد.

ماده 52 – پوشش هاي كف كه براي جايگاه كار استفاده مي شوند بايد حداقل روي سه تكيه گاه نگهداري شوند ، مگر آنكه فاصله بين تكيه گاه ها متناسب با ضخامت الوار و به گونه اي باشد كه خطر شكم دادگي بيش از حد يا بلند شدن تخته وجود نداشته و از مقاومت و استحكام كافي برخوردار باشد.

ماده 53 – فاصله بين ديوار و جايگاه كار به جزء ديواركوب و نردباني بايد طوري باشد كه امكان سقوط كارگر در هيچ حالتي از جايگاه كار ممكن نباشد و در مواردي كه كار بر روي جايگاه كار بصورت نشسته انجام مي شود نبايد اين فاصله بيش از 45 سانتيمتر باشد .

ماده 54 – براي جلوگيري از وقوع حوادث احتمالي ، فضاي جايگاه كار بايد عاري از هرگونه حفره ، دست انداز ، پيش آمدگي و ساير موارد مشابه باشد .

تبصره : محل ورود افراد از راه دسترسي به جايگاه كار بايد داراي حفاظ يا سرپوش لولايي مناسب و ايمن باشد .

ماده 55 – نصب سرپوش حفاظتي در لبه خارجي جايگاه كار الزامي است .

ماده 56 – تيرهاي پيش آمده جايگاه كار آويزان بايد داراي مقاومت ، استحكام كافي و پايداري بوده و با اتصالات مناسب به تكيه گاهي ايمن متصل و مهار گردند .

ماده 57 – انتهاي هريك از تيرهاي پيش آمده جايگاه كار آويزان باربر بايدمجهز به قطعه متوقف كننده باشد .

ماده 58 – طناب جايگاه كار آويزان بايد مطابق با شرايط ذيل باشد :

✔️ با ضريب اطمينان 10 براي رشته اي و فيبرها و ضريب اطمينان 6 براي سيم فولادي
✔️ حداقل دو دور انتهاي طناب روي قرقره يا پولي باقي مانده باشد .
✔️ فاصله طنابها از يكديگر حداكثر 3/5 متر.

ماده 59 – فاصله جايگاه كار آويزان از سازه بايد به گونه اي باشد كه به هيچ عنوان احتمال تماس يا برخورد جايگاه كار با سازه وجود نداشته باشد .

ماده 60 – در صورت عدم استفاده از جايگاه كار آويزان بايد نسبت به جمع آوري يا مهار آن به سازه اقدام گردد .

ماده 61 – كشنده هاي موتوري ( وينچ )يا تجهيزات بالابر جايگاه كار آويزان بايد بصورت مناسبي روي تكيه گاه متصل ، مهار و قابل بهره برداري باشند .

ماده 62 – استقرار بيش از دو نفر در جايگاه كار آويزان با راه انداز دستي ممنوع است .

ماده 63 – كليدهاي قطع و وصل جايگاه كار آويزان بايد به گونه اي باشد كه پس از برداشتن فشار دست از روي آن موتور فورا متوقف شده و جايگاه را بصورت ايمن نگه دارد .

ماده 64 – طنابهاي جايگاه كار آويزان بايد به مركز تير هاي پيش آمده متصل شده و نيروهاي حاصل از اين اتصال بايد مستقيما به قرقره انتقال يابد .

ماده 65 – جايگاه كار ديوار كوب بايد از جنس فلز مقاوم با عرض حداكثر 75 سانتيمتر قادر به تحمل حداقل نيروي 175 كيلوگرم وارده به قسمت جلوي آن باشد .

ماده 66 – چنانچه جايگاه كار در مكاني قرار گيرد كه زير آن آب يا خطر غرق شدگي وجود دارد كارفرما مكلف است جليقه نجات براي عامل كار در ارتفاع و تيم امداد و نجات با تجهيزات مناسب فراهم نمايد.

ماده 67 – جايگاه كار بايد كاملا تميز و عاري از هرگونه مواد لغزنده بوده و از سقوط اشياء و عدم تعادل فرد روي آن جلوگيري نمايد .

 

داربست 

ماده 68 – كارفرما مكلف است نسبت به نصب تابلو با مشخصات زير كه توسط مجري ذيصلاح به داربست نصب گرديده اقدام نمايد :

◀ نام شركت 
◀ نام و نام خانوادگي مدير مسئول 
◀ نام و نام خانوادگي مسئول فني 
◀ تلفن تماس شركت 
◀ آدرس شركت 

ماده 69 –برپايي ، جمع آوري و نگهداري و هرگونه تغيير در سازه داربست بايد تحت نظارت و سرپرستي شخص ذيصلاح انجام گردد .

ماده 70 – شخص ذيصلاح بايد از استحكام كافي سازه داربست قبل از شروع به كار ، هنگام تعويض اجزاء ، وقفه طولاني در استفاده از آن يا قرار گرفتن در شرايط جوي نامساعد اطمينان حاصل نموده و مستندات تاييد استحكام سازه مذكور بايد در كارگاه و شركت مجري نگهداري شود.

ماده 71 – داربست بايد بر روي سطوح مناسب ، صاف ، هموار و غير شيبدار برپا گرديده و داراي كفشك ( تكيه گاه ) باشد تا از نوسانات ، جابجايي و لغزش آن جلوگيري بعمل آورده و نصب پايه ها بر روي آجر ، بشكه ، جعبه ، دريچه هاي آدم رو و ساير موارد مشابه به عنوان تكيه گاه پايه داربست ممنوع است .

ماده 72 – داربست ها به جزء داربست نردباني بايد از تمامي اجزاء زير برخوردار باشند :

✅ كف پايه يا كفشك ( به غير از ديوار كوب ، معلق ، آويزان )
✅ پايه 
✅ تير باربر 
✅ تير افقي 
✅ ميله اتصال 
✅ ميله بالايي 
✅ ميله مياني 
✅ صفحات پاخور 
✅ حفاظ مناسب بين ميله مياني و پاخور 
✅ راه دسترسي مناسب و ايمن 
✅ پوشش كف محل استقرار كارگر و مصالح مقاوم و مناسب با نوع كار و تعداد كافي 
✅ لوله مهار 
✅ بادبندهاي عمودي ، افقي ، عرضي ، طولي و مورب 
✅ بالشتك ( به غير از ديوار كوب ) 
✅ بست و اتصالات 

ماده 73 – دهانه داربست يا فاصله دو پايه عمودي داربست نبايد بيش از 2/4 متر باشد .

ماده 74 – در صورت نياز به نصب هرگونه تجهيزات روي داربست شخص ذيصلاح بايد استحكام ، مقاومت و مهار اجزاء آن را كنترل و بررسي نموده و مجوز نصب را بر روي داربست صادر نمايد .

ماده 75 – در برپايي ، استفاده و جمع آوري داربست رعايت موارد زير الزامي است :

🟠 جمع آوري تجهيزات و مصالح از روي داربست بعد از اتمام كار روزانه 
🟠 كشيدن تمامي ميخها از قطعات پياده شده چوبي 
🟠 توزيع بار بصورت يكنواخت بر روي داربست 
🟠 تعبيه بالشتك مخصوص در زير كابل يا طناب داربست به لحاظ احتمال بريدگي و ساييد گي 
🟠 عدم انجام كار بر روي داربست معيوب و ناقص 
🟠 تعطيل نمودن كار بر روي داربست در شرايط جوي نامساعد 
🟠 عدم بارگذاري بيش از حد مجاز طراحي بر روي داربست 

ماده 76 – داربست بايد قادر به تحمل حداقل 4 برابر بار وارده ( مصالح و وزن كارگر ) باشد .

ماده 77 – داربستها بايد سالم و عاري از هرگونه عيب و نقص نظير ترك خوردگي ، زنگ زدگي ، له شدگي ، پوسيدگي و ساير عيوب ظاهري بوده و بطور مطمئن مهار و بهم متصل شده و امكان جابجايي و لغزش در حين انجام كار وجود نداشته باشد .

ماده 78 – در صورتي كه در حين حمل بار بسمت بالا و پايين امكان برخورد آن با داربست وجود داشته باشد سراسر مسير بايد با نرده هاي حفاظتي عمودي پوشيده شود .

ماده 79 – داربست ها به جز نردباني بايد از لوله مهار و بادبند هاي مناسب ( مورب ، عمودي ، افقي ، طولي و عرضي )براي جلوگيري از حركت جانبي برخوردار باشد . 

ماده 80 – استفاده از لوله هاي مهاري و دستكها براي اتصال به سازه به منظور پايداري و ثبات كامل داربست الزامي است.

ماده 81 – طول دستكهايي كه در داخل ديوار براي اتصال داربست با سازه به عنوان مهار يا پوشش فاصله بين داربست تا سطح سازه استفاده مي شود ، نبايد از 150 سانتيمتر بيشتر باشد.

ماده 82 – جايگاه كار در داربست بايد حداقل يك متر پايينتر از انتهاي پايه هاي عمودي قرار گيرد.

ماده 83 – هر پايه داربست بايد داراي كفشك دايره اي شكل به مساحت حداقل 150 سانتيمتر مربع يا مربعي شكل به مساحت حداقل 175 سانتيمتر مربع با ضخامت حداقل 5 ميليمتر بوده و از جنس مقاوم باشد .

ماده 84 – در اماكني كه افراد زير داربست مشغول بكار هستند راه عبوري يا راه دسترسي داربست را بايد با استفاده از حفاظ هاي مناسب ايمن نمود .
تبصره : در صورت استفاده از شبكه هاي فلزي به عنوان حفاظ بايد چشمي هاي شبكه مذكور حداكثر 2 سانتيمتر مربع باشند .

ماده 85 – براي دسترسي به تراز بالاتر در كليه داربست ها به جزء نردباني بايد از نردبان ثابت با پاگرد حفاظ دار ايمن استفاده گردد .

ماده 86 – در صورت استفاده از راه پله به عنوان راه دسترسي در داربست اين راه پله ها بايد داراي شرايط ذيل باشند:

✅ ارتفاع پله 15 سانتيمتر 
✅ كف پله به طول حداكثر 30 سانتيمتر 
✅ نرده راه پله به ارتفاع حداكثر 110 سانتيمتر و در سطوح شيب دار حداقل ارتفاع 75 سانتيمتر 

ماده 87 – انتقال يا جابجايي داربست هاي متحرك چرخدار با نفر مستقر شده روي آن ممنوع است .

ماده 88 – تمامي داربست ها به جزء داربست متحرك بايد در دو جهت عمودي و افقي به سازه محكم مهار شوند .

ماده 89 – حداكثر ارتفاع مجاز براي داربست متحرك برجي 9/6 متر بوده و براي ارتفاع بيش از آن داربست مذكور بايد مهار گردد.

ماده 90 – در داربست برجي متحرك نسبت ارتفاع به عرض نبايد بيش از 3 به 1 باشد .

ماده 91 – كليه چرخهاي داربست متحرك بايد به مجهز به قفل مناسب بوده و قطر خارجي چرخها نبايد از 12/5 سانتيمتر كمتر باشد .

ماده 92 – در داربست برجي ثابت نسبت ارتفاع به عرض نبايد بيش از 4 به 1 باشد .

ماده 93 – حداكثر ارتفاع داربست برجي ثابت در حالت آزاد نبايد بيش از 12 متر باشد .

روش دسترسي با طناب 

ماده 94 – شخص ذيصلاح بايد نسبت به ايجاد نقاط تكيه گاهي ايمن ، نصب و جمع آوري طناب هاي عمليات و پشتيبان براي عامل كار در ارتفاع اقدام نمايد.

ماده 95 – شخص ذيصلاح بايد قبل از شروع هر شيفت كاري نسبت به ابلاغ دستورالعمل اجرايي شروع به كار عامل كار در ارتفاع اقدام نموده و مجوز شروع به كار وي را صادر نمايد .

ماده 96 – در عمليات دسترسي با طناب حضور تيم يا فرد نجات دهنده الزامي است .

ماده 97 – عامل كار در ارتفاع بايد همواره داراي حداقل دو نقطه اتكاء يا تماس بوده و هر يك از نقاط اتكاء بايد بصورت مجزا به يك تكيه گاه ايمن متصل شده باشند .

ماده 98 – استفاده بيش از يك نفر به صورت همزمان از يك طناب ممنوع است .

سامانه متوقف كننده و محدود كننده سقوط 

ماده 99 – سامانه متوقف كننده از سقوط بايد داراي حداقل فاصله ايمن بوده و از اجزاء زير تشكيل شده باشد : 

◀ طناب ايمني افقي و عمودي 
◀ لنيارد نگهدارنده 
◀ ابزار قفل شونده 
◀ كمربند حمايل بند كامل بدن 
◀ شوك گير 

ماده 100 – سامانه متوقف كننده از سقوط بايد مطابق با شرايط زير تهيه و آماده شده و در اختيار بهره بردار قرار گيرد :

✔️ بصورت ايمن به نقطه تكيه گاهي متصل گرديده و نيروي 2000 كيلو گرمي را تحمل نمايد .
✔️ طناب ايمني افقي محكم بسته شده باشد .
✔️ طناب استاتيك حداكثر 2000 كيلوگرم بار وارده را تحمل نمايد .

ماده 101 – شخص ذيصلاح موظف است سامانه متوقف كننده از سقوط را قبل از هر شيفت كاري بازرسي و كنترل نموده و از ايمن بودن آن اطمينان حاصل نمايد .

ماده 102 – در ارتفاع بيش از 1/2 چنانچه سامانه متوقف كننده از سقوط مجهز به شوك گير نباشد اين سامانه بايد سطح شوك وارده را در شرايط سقوط به مقدار كمتر از 400 كيلوگرم كاهش دهد.

ماده 103 – فواصل سقوط آزاد و سقوط ناشي از شوك گير در ارتفاع بيش از 1/2 متر ، نبايد بيش از فاصله بين جايگاه كار و سطح مبنا باشد .

ماده 104 – پس از وقوع سقوط بر روي شوك گير و در صورت استفاده از آن بايد اين ابزار از رده خارج شده و تعمير آن ممنوع است .

ماده 105 – سامانه متوقف كننده از سقوط بايد داراي شرايط زير باشد :

✅ مطابق با استاندارد هاي معتبر در خصوص طناب ايمني عمودي و ريل ها
✅ طنابها در قسمت پاييني بهم تابيده نشده باشند
✅ بصورت ايمن به نقطه تكيه گاهي متصل گردد
✅ گره نداشته و لغزنده و روغني نباشد
✅ براي ازدياد طول طناب ، طنابها بهم گره زده نشوند
✅ بوسيله پوشش هاي مناسب از لبه هاي برنده و تيز محافظت شود
✅ بوسيله رنگ بندي ، طناب ايمني مشخص گردد .
✅ به سطح ايمن زير ناحيه كاري كارگر متصل گردد .

ماده 106 – استفاده همزمان افراد از طناب ايمني عمودي در سامانه متوقف كننده از سقوط ممنوع است .

ماده 107 – در نصب طناب ايمني بايد حداقل فاصله ايمن تا سطح منبا ( 1/2 متر + طول لنيارد نگهدارنده بيشترين ازدياد طول شوك گير + 2/5 متر) در نظر گرفته شود.

ماده 108 – ميزان شكم دهي طناب ايمني افقي در بين دو نقطه تكيه گاهي ، نبايد بيش از 2

ماده 109 – طناب ايمني بايد به نقاط تكيه گاهي مناسب از سازه كه حداقل قادر به تحمل نيروي 2200 كيلوگرمي مي باشد متصل گردد .

ماده 110 – طناب نيمه استاتيك در سامانه متوقف كننده از سقوط بايد داراي شرايط زير باشد :

✳️ قطر طناب بايد حداقل 13 ميليمتر باشد
✳️ مجهز به طناب پشتيبان عمودي براي حداقل هر 9 متر باشد.
✳️ حداكثر تغيير شكل هنگام كشيده شدن نبايد بيش از 40 ميليمتر به ازاء هر 9 متر طول باشد
✳️ مجهز به پوشش حفاظتي مناسب كه طناب را از بريدن و ساييدگي محافظت نمايد
✳️ مطابق با استانداردهاي معتبر باشد .

ماده 111 – كمربند حمايل بند كامل بدن ( هارنس ) مورد استفاده در سيستمهاي متوقف كننده از سقوط بايد داراي حلقه سينه اي بوده و ابزار متوقف كننده سقوط به اين حلقه هاي سينه اي يا پشتي متصل گردد.

ماده 112 – كمربند حمايل بند كامل بدن ( هارنس ) مورد استفاده در سيستم‌هاي محدود كننده بايد داراي حلقه شكمي باشند.

تور ايمني 

ماده 113 – هنگامي كه كارفرما تور ايمني را روي ناحيه كاري نصب مي كند بايد مطمئن باشد كه :

✔️ تورايمني حداقل 2/4 متر و حد اکثر 4/6 پايين تر از ناحيه يا تراز كاري نصب شده باشد .
✔️ تور ايمني بايد 2/4  متر از هر طرف از كنارهاي ناحيه كاري بيشتر ادامه داشته باشد.
✔️ تور ايمني كه از چندين تور تشكيل مي شود بايد بصورت ايمن بهم متصل شده بطوريكه توانايي جذب نيروي برابر يا بزرگتر را داشته باشند .

ماده 114 – در مواقعي كه افراد به تراز زيرين ناحيه كاردسترسي دارند و احتمال خطر سقوط مصالح روي سر آنها وجود دارد كارفرما مكلف است نسبت به نصب تور جمع آوري نخاله در زير منطقه كاري اقدام نمايد.

ماده 115 – تور ايمني بايد بگونه اي نصب شود كه بين كارگر و تور هيچ مانعي وجود نداشته باشد.

بالابرهاي سيار

ماده 116 – بالابرهاي سيار بايد داراي حداقل چهار چرخ و اهرم تراز كننده بوده و به مكانيزم قفل شونده و محدود كننده شعاع حركت بازو مجهز باشند .

ماده 117 – بالابرهاي سيار بايد مجهز به حس گرهاي فعال وزن بار و گشتاور بوده تا درصورت افزايش وزن و نامتعادل شدن سكوي كار از ادامه كار و واژگوني دستگاه جلوگيري بعمل آورد .

ماده 118 – بالابرهاي سيار بايد مجهز به پلكان ايمن براي رسيدن فرد به جايگاه كار باشد .

ماده 119 – بالابرهاي سيار بايد مجهز به حس گرهاي محدود كننده ارتفاع بوده تا درصورت افزايش غير مجاز ارتفاع سكوي كار از ادامه كار دستگاه جلوگيري بعمل آورد .

ماده 120 – بالابرهاي سيار بايد به حس گرهاي فعال حركت روي سطح زمين مجهز بوده تا در صورت قرارگيري دستگاه در شيب بيش از حد مجاز ، عمل نموده و از ادامه كار آن جلوگيري بعمل آورد .

ماده 121 – بالابرهاي سيار بايد به دگمه هاي توقف اضطراري كه در دو محل سكوي كار و كنار منبع تغذيه قرار مي گيرد مجهز باشد .

ماده 122 – به منظور جلوگيري از واژگوني بالابرهاي سيار ، كليه سيلندرهاي هيدروليك بايد به شيرهاي قفل كننده حفاظتي تجهيزگردد.

ماده 123 – بالابرهاي سيار بايد مجهز به سيستم كنترل اضطراري باشد تا در مواقع قطع برق دستگاه يا از كار افتادن موتور و يا هر دو نسبت به جمع كردن دستگاه بصورت ايمن اقدام نمايد .

ماده 124 – سيستم فرمان جك هاي دستگاه بالابر هاي سيار بايد مجهز به حس گر بوده تا در حالت بالابودن سكو ، امكان جمع شدن جكها ميسر نگردد .

ماده 125 – كارفرما مكلف است نسبت تهيه دستورالعمل شركت سازنده براي اجراي نكات ايمني هنگام كار اقدام و آنرا در اختيار عامل كار در ارتفاع قرار دهد .

ماده 126 – مجري كار با بالابر سيار بايد از تردد افراد متفرقه در حريم دستگاه جلوگيري نمايد .

ماده 127 – هنگام كار در داخل سكوي بالا بر سيار استفاده از هرگونه نردبان ، زير پايي و ساير موارد مشابه به منظور افزايش ارتفاع ممنوع مي باشد .

ماده 128 – هنگام جابجايي بالابرهاي سيار ، نبايد فرد در سكوي بالابر مستقر شده باشد .

ماده 129 – كارفرما مكلف است براي استفاده از بالابرهاي سيار ماشيني در مكانهاي پر تردد از سه نفر به شرح زير استفاده نمايد :

◀ راه انداز دستگاه 
◀ فرد مستقر در جايگاه كار
◀ پرچم دار يا كسي كه بايد در فاصله 150 متري قبل از خودروي مذكور مستقر شده و با علايم مناسب ، سايرين را از توقف خودرو يا جايگاه كار مذكورمطلع نمايد. 

ماده 130 – بر روي بدنه بالابرهاي سيار بايد لوح شناسايي ، دستور العمل هاي ايمني و علائم هشداردهنده مطابق با استاندارد بگونه اي كه واضح و خوانا باشد نصب گردد .

ماده 131 – هنگام استقرار بالابر سيار ، عامل كار در ارتفاع بايد براي تعادل دستگاه از جكهاي تعادلي ، ترمز و گوه ي زير چرخ استفاده نمايد .

ماده 132 – بالا رفتن و پائين آمدن از مهارها ، ستون ها ، بوم ها و مفاصل سكوي كار بالابر سيار ممنوع است.

ماده 133 – استقرار بالابر سيار ، در صورتي مجاز است كه زير جكها از استحكام كافي برخوردار بوده و شيب مجاز سطح مبنا رعايت شده باشد .

ماده 134 – استفاده از بالابر سيار به عنوان جرثقيل ممنوع است .

ماده 135 – به استناد مواد 91 و 95 قانون كار جمهوري اسلامي ايران ، مسئوليت رعايت مقررات اين آيين نامه بر عهده كارفرماي كارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه بدليل عدم توجه كارفرما به الزامات قانوني ، مكلف به جبران خسارات وارده مي باشد .

اين آيين نامه مشتمل بر 8 فصل و 135 ماده و 3 تبصره مي باشد كه به استناد مواد 85 و 91 قانون كار جمهوري اسلامي ایران در جلسه مورخ 89/08/10 شوراي عالي حفاظت فني تهيه و در تاريخ 89/11/17 به تصويب وزير كار و امور اجتماعي رسيده است .

منبع : www.mcls.gov.ir